Czy empatia jest odpowiedzią na antropocen? Kilka refleksji z perspektywy psychologii lektury i dydaktyki polonistycznej
Article Sidebar
Main Article Content
Abstrakt
W niniejszym artykule zaproponowano koncepcję empatii klimatycznej jako narzędzia w dydaktyce polonistycznej i odpowiedzi na kryzys klimatyczny epoki antropocenu. W pierwszej części omówione zostały najważniejsze dotychczasowe propozycje dydaktyczne w ramach humanistyki ekologicznej. Następnie przywołano najważniejsze badania psychologiczne, dotyczące związków między empatią a lekturą tekstów fikcjonalnych. Projekt empatii klimatycznej zawiera w sobie trzy najważniejsze założenia: zwrot ku emocjom i działaniu, zwrot ku aktualności oraz zwrot ku fikcji i fantastyce oraz science‑fiction.
Downloads
Article Details
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
Wydawca „Annales Universitatis Paedagogicae Cracoviensis. Studia Poetica” jest upoważniony do korzystania oraz do rozpowszechniana wszystkich opublikowanych w czasopiśmie materiałów na podstawie umowy licencji niewyłącznej nieograniczonej w czasie - zawartej uprzednio na czas nieoznaczony każdorazowo z autorem/ką konkretnego utworu na określonych w tamtejszej umowie polach eksploatacji.
POLITYKA OTWARTEGO DOSTĘPU
„Annales Universitatis Paedagogicae Cracoviensis. Studia Poetica” to czasopismo o otwartym dostępie, a cała jego zawartość jest dostępna bezpłatnie dla użytkowników i instytucji na zasadach Creative Commons Attribution CC-BY 4.0. (uznanie autorstwa). Użytkownicy/ki mogą czytać, pobierać, wykonywać kopie, rozpowszechniać, drukować, wyszukiwać lub linkować do pełnych tekstów artykułów w tym czasopiśmie bez uprzedniej zgody wydawcy lub autora/ki pod warunkiem podania źródła dostępu i autorstwa danej publikacji. Jest to zgodne z definicją otwartego dostępu BOAI (http://www.soros.org/openaccess).
Bibliografia
Bal P. Matthijs, Veltkamp Martjin, How does fiction reading influence empathy? An experimental investigation on the role of emotional transportation, ,,Plos One” 2013, vol. 8(1).
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##
Bińczyk Ewa, Epoka człowieka. Retoryka i marazm antropocenu, Warszawa 2018.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##
Budziszewska Magdalena, Świderska Aleksandra, Wójcik Adrian, Co powstrzymuje nas przed przeciwdziałaniem zmianie klimatu, w: Klimatyczne ABC, red. Magdalena Budziszewska, Aleksandra Kardaś, Zbigniew Bohdanowicz, Warszawa 2021.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##
Djikic Maja et al., On Being Moved by Art: How Reading Fiction Transforms the Self, ,,Creativity Research Journal” 2009, vol. 21.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##
Domańska Ewa, Humanistyka ekologiczna, „Teksty Drugie” 2013, z. 1-2, s. 13-32.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##
Fiszbak Jolanta, Refleksje nad pożądanymi kierunkami zmian… w szkolnym kształceniu polonistycznym (głos w dyskusji), „Studia ad Didacticam Litterarum Polonarum et Linguae Polonae Pertinentia” 2021, t. 12 (330), s. 42-59
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##
Gifford Robert, The dragons of inaction: Psychological barriers that limit climate change mitigation and adaptation, „American Psychologist” 2011, nr 66, s. 290-302.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##
Guzy Anna, Ochwat Magdalena, Poloniści wobec zmian klimatu, b.m., 2021, dostęp online: https://us.edu.pl/wp-content/uploads/pliki/Raport_polonisc_dla_klimat_2021.pdf [dostęp: 14.07.2022]
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##
Janowska Magdalena, Bestarium Zofii Nałkowskiej, „Acta Universitatis Lodziensis. Folia Litteraria Polonica” 2005, z. 7, s. 369-405.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##
Janus-Sitarz Anna, Przyjemność i odpowiedzialność w lekturze, Kraków 2009.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##
Jarzyna Anita, O czym myślę, kiedy myślę o zwierzętach w edukacji polonistycznej? Siedem odpowiedzi, „Polonistyka. Innowacje” 2020, nr 11, s. 63-72.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##
Jaskółowa Ewa, Strajk klimatyczny młodych jako motywacja dla lektury… tomiku Milczenie roślin Wisławy Szymborskiej i rozmowy o wierszach, Studia ad Didacticam Litterarum et Lingaue Polonae Pertinentia, 2021, t. 12 (330), s. 367-374.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##
Johnson Dan, Transportation into a story increases empathy, prosocial behavior, and perceptual bias toward fearful expressions, „Personality and Individual Differences” 2012, vol. 52, s. 150-155.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##
Juraszek Dawid, Przyszłość przez zielone okulary: rola literatury w dobie wyzwań klimatycznych, dostęp w internecie:https://fragile.net.pl/przyszlosc-przez-zielone-okulary-rola-literatury-w-dobie-wyzwan-klimatycznych-2/, 14.07.2022, 1:28.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##
Keen Suzanne, Empathy and the novel, New York 2007.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##
Kirchner Hanna, Wstęp, w: Zofia Nałkowska, Miedzy zwierzętami. Opowiadania. Fragmenty, wstęp, wybór i opracowanie tejże, Warszawa 2013, s. 7-39.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##
Kłakówna Zofia Agnieszka, Z perspektywy antropologiczno-kulturowej, w: tejże, Wykłady z metodyki, Kraków 2016.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##
Koc Krzysztof, Lekcje myślenia (obywatelskiego). Edukacja polonistyczna wobec współczesnego świata, Poznań 2018.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##
Kocyba Piotr, Łukianow Małgorzata, Piotrowsk Grzegorz, Młodzieżowe strajki klimatyczne w Polsce: kto protestuje i dlaczego?, „Miscelanea Anthropologica et Sociologica” 2020, z. 21(4), s. 77-95.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##
Koziołek Krystyna, Czytanie z innym. Etyka. Lektura. Dydaktyka, Katowice 2006.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##
Koziołek Krystyna, Sytuacje dydaktyczne. O niektórych konsekwencjach „zwrotu etycznego” dla nauczania literatury, „Teksty Drugie” 2004, nr.6, s. 182-198.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##
Kronenberg Anna, Nowa humanistyka - „przestrzeń dla buntów i rewolucji, w: Biological turn. Idee biologii w humanistyce współczesnej, red. D. Wężowicz-Ziółkowska, Katowice 2016, s. 93-118.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##
Lange Aleksandra, Im dalej w las tym więcej drzew? Kształtowanie wrażliwości na naturę w edukacji polonistycznej w szkole podstawowej, „Z Teorii i Praktyki Dydaktycznej Współczesnego Języka Polskiego” 2021, t. 30, s. 65-80.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##
Larenta Anna, Grzybnia jako metafora w twórczości Olgi Tokarczuk, „Białostockie Studia Literaturoznawcze” 2018, nr 13, s. 201-218.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##
Literatura i jej natury. Przewodnik ekokrytyczny dla nauczycieli i uczniów szkół średnich, red. Przemysław Czapliński, Joanna Bednarek, DawidGostyński, Poznań 2017.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##
Łebkowska Anna, Empatia. O literackich narracjach przełomu XX i XXI wieku, Kraków 2009.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##
Łebkowska Anna, Odbiorca empatyczny? Między symulacją a afektem, w: Widnokręgi literatury - wielogłosy krytyki. Prace ofiarowane profesor Teresie Walas, red. Tomasz Kunz , Ryszard Nycz, Anna Łebkowska, Magdalena Popiel, Kraków 2015, s. 109-121.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##
Małecki Wojciech, Pawłowski Bogusław, Sorokowski Piotr, Literary Fiction Influences Attitudes Toward Animal Welfare, ,,Plos One” 2016, 11(12).
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##
Mar Raymond et al., Bookworms versus nerds: Exposure to fiction versus non-fiction divergent associations with social ability, and the simulation of fictional social words, „Journal of Research in Personality” 2006, nr 40, s. 694-712.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##
Mar Raymond, Oatley Keith, Peterson Jordan, Exploring the link between reading fiction and empathy: Ruling out individual differences and examining outcomes, „Communications” 2009, nr 34, s 407-428
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##
Marzec Andrzej, Antropocień. Filozofia i estetyka po końcu świata, Warszawa 2021.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##
Miall David, Kuiken Don, Aspects of Literary Response: A New Questionnaire, „Research in the Teaching of English”, 29, 1995, 37-58.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##
Mikoś Elżbieta, Lekcje empatii. Czytanie poezji dwudziestowiecznej w liceum. Literatura-psychologia-dydaktyka, Kraków 2009.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##
Modzelewski Piotr, Przejawy empatii a satysfakcja z bliskiego związku. Oddziaływania na podstawie społeczno-emocjonalnego uczenia się, „Psychoseksuologia” 2017, nr 3, s. 68-78.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##
Niesporek-Szamburska Bernadetta, Przybyła Olga, Edukacja ekologiczna/klimatyczna w podstawie programowej i w seriach podręczników szkolnych do nauczania języka polskiego (jako ojczystego), „Postscriptum Polonistyczne” 2021, nr. 2, s. 1-30.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##
Niesporek-Szamburska Bernadetta, Humanistyka ekologiczna w edukacji polonistycznej, czyli o zielonym czytaniu legend o jeziorze Gopło, „Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska. Sectio N. Educatio Nova” 2021, nr 6, s. 79-92.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##
Niesporek-Szamburska Bernadetta, Niewiedza obywatelska uczniów - nowy problem polonisty, w: Lekcja POLSKI(ego). Praktyki edukacyjne wobec niepokojów XXI wieku. Narracje tożsamościowe w edukacji, (t. 1), red. Anita Gis, Krzysztof Koc, Maria Kwiatkowska-Ratajczak, Mieczysław Wobalis, Poznań 2021, s. 75-90.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##
Nycz Ryszard, Kultura jako czasownik. Sondowanie nowej humanistyki, Warszawa 2017.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##
Oatley Keith, Emotions and the story world of fiction, w: Narrative impact: Social and cognitive foundations, ed. Melanie Green, Jeffrey Strange, Timothy Brock, New York, s. 39-69.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##
Ochwat Magdalena, (Współ)myślenie w humanistyce. Literackie ekokształcenie w epoce antropocenu, „Polonistyka. Innowacje” 2020, nr 12, s. 31-52.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##
Ochwat Magdalena, Edukacja wobec kryzysu klimatycznego: rozpoznania i rekomendacje dydaktyczne, „Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska. Sectio N. Educatio Nova” 2020 nr 5, s. 185-204.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##
Ochwat Magdalena, Klimat - konflikty - migracje. Scenariusze przyszłości, „Postscriptum Polonistyczne” 2019, z. 26, s. 51-71.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##
Piechota Dariusz, Pozytywistów spotkania z naturą. Szkice ekokrytczne, Gdańsk 2018.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##
Pieniązek Marek, Uczeń jako aktor kulturowy. Polonistyka w warunkach płynnej nowoczesności, Kraków 2013,.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##
Pieniążek Marek, Polonistyka performatywna. O humanistycznych technologiach wytwarzania światów, Kraków 2018.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##
Rapior Waldemar, Literatura zmian klimatu: science i fiction, „Czas Kultury” 2021, nr. 12, dostęp online: https://czaskultury.pl/artykul/literatura-zmian-klimatu-science-i-fiction/, 14.07.2022, 1:28.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##
Rembowska-Płuciennik Magdalena, Emocje w odbiorze literatury - perspektywy kognitywistyczne, „Ruch Literacki” 2014, z. 6 (327), s. 563-574.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##
Roszczynialska Magdalena, Drzewa i lasy - alternatywne przyrody w polskich księgarniach (w drugiej dekadzie XXI wieku), „Annales Universitatis Paedagogicae Cracoviensis. Studia Poetica” 2002, nr 8, s. 3-26.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##
Stoch Magdalena, Dydaktyka polonistyczna społecznie zaangażowana - o metodzie projektu grupowego opartego na konsensusie, w: Polonistyka i świat wartości. Edukacja polonistyczna jako wartość, red. Magdalena Marzec-Jóźwicka, Agnieszka Karczewska, Sławomir Jacek Żurek, współ. Małgorzaty Nowak, Lublin 2019, s. 201-212.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##
Tokarczuk Olga, Prawiek i inne czasy, Kraków 2015.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##
Ubertowska Aleksandra, Historie biotyczne. Pomiędzy estetyką a geotraumą, Warszawa 2020.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##
Zasacka Zofia, Chymkowski Roman, Stan czytelnictwa w Polsce w drugim roku pandemii (2021/2022), Warszawa 2022.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##
Zasacka Zofia, Drzewa i lasy - alternatywne przyrody w polskich księgarniach (w drugiej dekadzie XXI wieku),, „Rocznik Biblioteki Narodowej” 2020, t. LI, s. 11-242.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##