O językach antropocenu - uwagi wstępne

Article Sidebar

pdf
Opublikowane: cze 30, 2023
DOI: https://doi.org/10.24917/23534583.11.1
Słowa kluczowe:
the Anthropocene, the Anthropocene discourse, patchy Anthropocene, diffractive methodology antropocen, dyskurs antropocenu, niejednorodny antropocen, metodologia dyfrakcyjna

Main Article Content

Patryk Szaj
Uniwersytet Pedagogiczny w Krakowie
https://orcid.org/0000-0002-6315-3317

Abstrakt

Artykuł prezentuje wstępne uwagi na temat języków antropocenu. Wychodzi z założenia, że antropocen wymaga wielowymiarowego, niejednorodnego, międzyskalowego spojrzenia, które ujawnia, że to, jak nazywamy i opisujemy tę epokę geologiczną, ma znaczenie dla naszego myślenia o przyczynach, następstwach oraz aktorach odpowiedzialnych za kryzys ekologiczno-klimatyczny. Następnie autor opisuje kilka przykładowych języków antropocenu: język geologii, rozmaitych dyskursów teoretycznych oraz literatury i sztuki. Przedostatnia część artykułu prezentuje zawartość 11 tomu czasopisma "AUPC. Studia Poetica". W części końcowej autor proponuje kategorię "antropocenu dyfrakcyjnego", która jego zdaniem pozwala sprostać antropocenowi jako nowemu, nieintuicyjnemu, emergentnemu wydarzeniu.

Downloads

Download data is not yet available.

Article Details

Jak cytować
Szaj, Patryk. 2023. „O językach Antropocenu - Uwagi wstępne”. Annales Universitatis Paedagogicae Cracoviensis. Studia Poetica 11 (czerwiec):3-19. https://doi.org/10.24917/23534583.11.1.
Numer
Tom 11 (2023): Języki antropocenu
Dział
Wstępne rozpoznania
Creative Commons License

Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.

Wydawca „Annales Universitatis Paedagogicae Cracoviensis. Studia Poetica” jest upoważniony do korzystania oraz do rozpowszechniana wszystkich opublikowanych w czasopiśmie materiałów na podstawie umowy licencji niewyłącznej nieograniczonej w czasie - zawartej uprzednio na czas nieoznaczony każdorazowo z autorem/ką konkretnego utworu na określonych w tamtejszej umowie polach eksploatacji.  

POLITYKA OTWARTEGO DOSTĘPU
„Annales Universitatis Paedagogicae Cracoviensis. Studia Poetica” to czasopismo o otwartym dostępie, a cała jego zawartość jest dostępna bezpłatnie dla użytkowników i instytucji na zasadach Creative Commons Attribution CC-BY 4.0. (uznanie autorstwa). Użytkownicy/ki mogą czytać, pobierać, wykonywać kopie, rozpowszechniać, drukować, wyszukiwać lub linkować do pełnych tekstów artykułów w tym czasopiśmie bez uprzedniej zgody wydawcy lub autora/ki pod warunkiem podania źródła dostępu i autorstwa danej publikacji. Jest to zgodne z definicją otwartego dostępu BOAI (http://www.soros.org/openaccess).

Biogram autora

Patryk Szaj - Uniwersytet Pedagogiczny w Krakowie

Patryk Szaj – doktor nauk humanistycznych, literaturoznawca, redaktor, okazjonalnie tłumacz. Interesuje się humanistyką środowiskową, dyskursami antropocenu, współczesną poezją polską, politycznymi kontekstami literatury. Autor monografii naukowej Wierność trudności. Hermeneutyka radykalna Johna D. Caputa a poezja Aleksandra Wata, Tadeusza Różewicza i Stanisława Barańczaka (Universitas, 2019) oraz książki eseistycznej Pamiętnik z końca świata (jaki znamy) (Wolno, 2022). Redaktor naukowy serii wydawniczej Humanistyka Środowiskowa (Wydawnictwo WBPiCAK w Poznaniu).

Bibliografia

Angus Ian, Facing the Anthropocene: Fossil Capitalism and the Crisis of the Earth System, Monthly Review Press, New York 2016.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##

Arts of Living on a Damaged Planet: Ghosts and Monsters of the Anthropocene, red. Anna Tsing, Heather Swanson, Elaine Gan, Nils Bubandt, University of Minnesota Press, Minneapolis–London 2017.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##

Barad Karen, Meeting the Universe Halfway: Quantum Physics and the Entanglement of Matter and Meaning, Duke University Press, Durham 2007.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##

Barcz Anna, Gromala Monika, Wacławik Paulina, Wisła akwakrytyczna: głębokie mapowanie źródeł literackich w perspektywie nowej historiografii powodzi (1934), „Teksty Drugie” 2022, nr 4, s. 12–31.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##

Bińczyk Ewa, Epoka człowieka. Retoryka i marazm antropocenu, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2018.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##

Boes Tobias, Marshall Kate, Writing the Anthropocene: An Introduction, „The Minnesota Review” 2014, t. 83, s. 60–72.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##

Bonneuil Christophe, The Geological Turn: Narratives of the Anthropocene, [w:] The Anthropocene and the Global Environmental Crisis: Rethinking Modernity in a New Epoch,red. Clive Hamilton, Christophe Bonneuil, François Gemenne, Routledge, New York 2015, s. 15–31.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##

Braidotti Rosi, The Posthuman, Polity, Cambridge–Malden 2013.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##

Brown Kate, Marie Curie’s Fingerprint: Nuclear Spelunking in The Chernobyl Zone, [w:] Arts of Living on a Damaged Planet: Ghosts of the Anthropocene, red. Anna L. Tsing, Heather Swanson, Elaine Gan, Nils Bubandt, University of Minnesota Press, Minneapolis–London 2017, s. 33–50.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##

Bubandt Nils, Haunted Geologies: Spirits, Stones, and the Necropolitics of the Anthropocene, [w:] Arts of Living on a Damaged Planet: Ghosts of the Anthropocene, red. Anna L. Tsing, Heather Swanson, Elaine Gan, Nils Bubandt, University of Minnesota Press, Minneapolis– London 2017, s. 121–141.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##

Buell Lawrence, The Environmental Imagination: Thoreau, Nature Writing, and the Formation of American Culture, Harvard University Press, Cambridge–London 1995.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##

Chwałczyk Franciszek, Around the Anthropocene in Eighty Names, „Sustainability” 2020, nr 12, https:// d oi .o rg/ 1 0 .3 390/ s u12114458 [dostęp: 2023/05/16].
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##

Clark Timothy, Ecocriticism on the Edge: The Anthropocene as a Threshold Concept, Bloomsbury, London–New York 2015.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##

Crist Eileen, O ubóstwie naszego nazewnictwa, przeł. Patryk Szaj, [w:] Antropocen czy kapitałocen? Historia, natura i kryzys kapitalizmu, red. Jason W. Moore, Wydawnictwo WBPiCAK, Poznań 2021, s. 27–47.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##

Cronin Michael, Eco-Translation: Translation and Ecology in the Age of the Anthropocene, Routledge, London–New York 2017.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##

Crutzen Paul, Steffen Will, McNeill John R., The Anthropocene: Are Humans Now Overwhelming the Great Forces of Nature?, „Ambio” 2007, nr 8, s. 614–621.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##

Crutzen Paul, Stoermer Eugene, The Anthropocene, „IGBP Global Change Newsletter” 2000, nr 41, s. 17–18.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##

Dauvergne Peter, Environmentalism of the Rich, MIT Press, Cambridge–London 2016.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##

Dennett Daniel, Dźwignie wyobraźni i inne narzędzia do myślenia, przeł. Łukasz Kurek, Copernicus Center Press, Kraków 2020.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##

Dolphijn Rick, van der Tuin Iris, Wywiad z Karen Barad, przeł. Jacqueline Czajka, [w:] Nowy materializm. Wywiady i kartografie, Fundacja Machina Myśli, Gdańsk–Poznań–Warszawa 2018, s. 41–58.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##

Feminist, Queer, Anticolonial Propositions for Hacking the Anthropocene: Archive, red. Jennifer Mae Hamilton, Susan Reid, Pia van Gelder, Astrida Neimanis, Open Humanities Press, London 2021.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##

Fiedorczuk Julia, Beltrán Gerardo, Języki nieludzi, „Dwutygodnik.com” 2014, nr 12, https://
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##

www.dwutygodnik .c om/ a rtykul/ 5 632 ‑jezyki ‑nieludzi. h tml [dostęp: 2023/04/21].
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##

Foucault Michel, Porządek dyskursu, przeł. Michał Kozłowski, Słowo/Obraz Terytoria, Gdańsk 2002.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##

Hamilton Clive, Defiant Earth: The Fate of the Humans in the Anthropocene, Allen&Unwin, Crows Nest 2017.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##

Haraway Donna J., Staying with the Trouble: Making Kin in the Chthulucene, Duke University Press, Durham–London 2016.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##

Keller Lynn, Recomposing Ecopoetics: North American Poetry of the Self-Conscious Anthropocene,
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##

Univeristy of Virginia Press, Charlottesville–London 2017.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##

Koronkiewicz Marta, Does This Poem Work (for You)? Irony, Possibility, and Work in Adrienne Rich’s and Franco Berardi’s Critical Thought, „Praktyka Teoretyczna” 2014, nr 1, s. 71–84.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##

Kujawa Dawid, Pocałunki ludu. Poezja i krytyka po roku 2000, Korporacja Ha!art, Kraków 2021.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##

Latour Bruno, Agency at the time of the Anthropocene, „New Literary History” 2014, nr 1, s. 1–18.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##

Latour Bruno, Nigdy nie byliśmy nowocześni. Studium z antropologii symetrycznej, przeł. Maciej
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##

Gdula, Oficyna Naukowa, Warszawa 2011.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##

Lewis Simon L., Maslin Mark A., Defining the Anthropocene, „Nature” 2015, nr 519, s. 171–180.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##

Lovelock James, Gaja. Nowe spojrzenie na życie na Ziemi, przeł. Marcin Ryszkiewicz, Prószyński i S‑ka, Warszawa 2003.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##

Lovelock James, The Revenge of Gaia: Earth’s Climate Crisis and the Fate of Humanity, Penguin, New York 2007.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##

Malm Andreas, How to Blow Up a Pipeline: Learning to Fight in a World on Fire, Verso, London 2020.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##

Markiewka Tomasz S., Zmienić świat raz jeszcze. Jak wygrać walkę o klimat, Czarna Owca, Warszawa 2021.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##

Michalski Maciej, Polonistyka końca świata. Edukacja literacka wobec wyzwań współczesności, Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego, Gdańsk 2022.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##

Moore Jason W., Anthropocenes & the Capitalocene Alternative, „Azimuth” 2017, nr 9, s. 71–79.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##

Morton Timothy, Dark Ecology: For a Logic of Future Coexistence, Columbia University Press, New York 2016.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##

Morton Timothy, Ecology without Nature: Rethinking Ecological Aesthetics, Harvard University Press, Cambridge–London 2007.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##

Morton Timothy, Hyperobjects: Philosophy and Ecology After the End of the World, University of Minnesota Press, Minneapolis–London 2013.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##

Morton Timothy, Lepkość, przeł. Anna Barcz, „Teksty Drugie” 2018, nr 2, s. 284–295.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##

Ochwat Magdalena, Edukacja polonistyczna wobec kryzysu klimatycznego – rozpoznania i rekomendacje dydaktyczne, „Annales Universitatis Mariae Curie‑Skłodowska Lublin – Polonia” 2020, nr 5, s. 185–204.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##

Oppermann Serpil, Iovino Serenella, Introduction: The Environmental Humanities and the Challenges of the Anthropocene, [w:] Environmental Humanities: Voices from the Anthropocene, red. Serpil Oppermann, Serenella Iovino, Rowman and Littlefield, London–New York 2017, s. 1–21.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##

Oziewicz Marek, Planetarianism Now: On Anticipatory Imagination, Young People’s Literature, and Hope for the Planet, [w:] Pedagogy in the Anthropocene: Re‑Wilding Education for a New Earth, red. Michael Paulsen, Jan Jagodzinski, Shé M. Hawke, Palgrave Macmillan, Cham 2022, s. 241–256.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##

Piotrowska-Grot Magdalena, Literacki matecznik – o ekopoetyce i aktywnym czytaniu, „Z Teorii i Praktyki Dydaktycznej Języka Polskiego” 2022, nr 31, s. 1–20.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##

Pratt Mary Louis, Coda: Concept and Chronotope, [w:] Arts of Living on a Damaged Planet: Ghosts of the Anthropocene, red. Anna L. Tsing, Heather Swanson, Elaine Gan, Nils Bubandt, University of Minnesota Press, Minneapolis–London 2017, s. 169–174.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##

Rich Adrienne, Poetry and Commitment: an Essay, W.W. Norton & Company, London–New York 2007.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##

Rockström Johan, Steffen Will, Noone Kevin, Persson Åsa, Chapin Stuart F., Lambin Eric i in., Planetary Boundaries: Exploring the Safe Operating Space for Humanity, „Ecology and Society” 2009, nr 2, http:// w ww .e cologyandsociety .o rg/ v ol14/ i ss2/ a rt32/ [dostęp: 2023/05/16].
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##

Rogowska-Stangret Monika, Być ze świata. Cztery eseje o etyce posthumanistycznej, Słowo/ Obraz Terytoria, Gdańsk 2021.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##

Ronda Margaret, Anthropogenic Poetics, „The Minnesota Review” 2014, t. 83, s. 102–111.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##

Rose Deborah Bird, Reports from a Wild Country, University of New South Wales Press, Sydney 2004.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##

Steciąg Magdalena, Ekolingwistyka w dobie antropocenu: w stronę integracji i konsiliencji, „Bulletin de la Société Polonaise de Linguistique” 2021, nr 77, s. 59–71.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##

Steffen Will, Broadgate Wendy, Deutsch Lisa, Gaffney Owen, Ludwig Cornelia, The Trajectory of the Anthropocene: The Great Acceleration, „The Anthropocene Review” 2015, nr 1, s. 81–98.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##

Sugiera Małgorzata, Archiwa antropocenu, [w:] Performatyka. Poza kanonem, t.1: Resztki, ruiny, pozostałości, szczątki, piksele – archiwa możliwych przeszłości i przyszłości, red. Łucja Iwanczewska, Wiele Kropek, Kraków 2021, s. 57–83.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##

Szerszynski Bronislaw, Reading and Writing the Weather: Climate Technics and the Moment of Responsibility, „Theory, Culture & Society” 2010, nr 2–3, s. 9–30.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##

Trzeciak Katarzyna, Krytyczne odmiany materialności. Polska krytyka literacka od postrukturalizmu do nowych materializmów, „Forum Poetyki” 2022, nr 28–29, s. 170–184.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##

Tsing Anna L., Mathews Andrew S., Bubandt Nils, Patchy Anthropocene: Landscape Structure, Multispecies History, and the Retooling of Anthropology, „Current Anthropology” 2019, nr 60, s. 186–197.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##

Ubertowska Aleksandra, Historie biotyczne. Pomiędzy estetyką a geotraumą, Instytut Badań Literackich PAN, Warszawa 2020.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##

Working Group on the ‘Anthropocene’, Results of binding vote by AWG. Released 21st May 2019, http:// q uaternary .s tratigraphy .o rg/ working ‑groups/ a nthropocene/ [dostęp: 2023/04/21].
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##

Yusoff Kathryn, A Billion Black Anthropocenes or None, University of Minnesota Press, Minneapolis– London 2019.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##

Zylinska Joanna, The End of Man: A Feminist Counterapocalypse, University of Minnesota Press, Minneapolis–London 2018.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##