Sztuka przekładu wobec badań semantyki form wierszowych (analiza dwóch wersji Psalmu 42 – tłumaczenia wersetem biblijnym i adaptacji wierszem sylabicznym)

Abstrakt

Artykuł dotyczy doboru odpowiedników form wierszowych w przekładzie i odwołuje się do badań wersologicznych poświęconych znakowej funkcji form metrycznych („funkcja metametryczna” zaproponowana przez Svetozara Petrovicia oraz polskie badania na temat semantyki form wierszowych). Użycie formy wiersza działa jako swego rodzaju filtr regulujący użycie różnych elementów językowych, wpływa więc na wartość stylistyczną tekstu i wprowadza pewien naddatek znaczeniowy. Tego typu rozważania zilustrowane zostały analizą dwóch wersji Psalmu 42 – przełożonego przez Jana Kochanowskiego (który zastosował strofę saficką, włączając w ten sposób psalm do rodzimej tradycji pieśniowej, zbieżnej z pewnymi formami łacińskiej poezji) i przez Czesława Miłosza (który przełożył psalm wersetem biblijnym, uwydatniając jego związek z kulturą hebrajską). Dokładne zestawienie tekstów Kochanowskiego i Miłosza wykazuje znaczące różnice w zakresie użytego materiału językowego. Regularna forma rymowanego wiersza sylabicznego zastosowana przez Kochanowskiego wymagała zastosowania wielu dodatkowych wyrazów dla utrzymania rytmu. Funkcję tych rytmicznych dodatków pełnią przede wszystkim przymiotniki, a owe dodane epitety modyfikują postać stylistyczną tekstu, który staje się bardziej obrazowy. Z kolei psalm w przekładzie Miłosza charakteryzuje się znacznie liczniejszym użyciem zaimków dzierżawczych, co wynikało z wiernego naśladowania formy oryginału i podkreślało odrębność archaicznego stylu biblijnego.