Wiersz wolny – teoria i metoda. Przykład w kognitywnych badaniach wersyfikacji

Article Sidebar

pdf (English)
Opublikowane: gru 23, 2024
DOI: https://doi.org/10.24917/23534583.12.3
Słowa kluczowe:
studia kognitywistyczne nad wersyfikacją, rytm estetyczny, wiersz wolny, zasady rytmu, Lawrence Ferlinghetti cognitive versification studies, aesthetic rhythm, free verse, principles of rhythm, Lawrence Ferlinghetti

Main Article Content

Eva Lilja
University of Göteborg
https://orcid.org/0009-0002-7783-1470

Abstrakt

Rytm poetycki jest ustalany przez napięcie między czynnikami poznawczymi a konwencjami kulturowymi. Rytm powstaje w procesie, w którym czytanie dostosowuje dźwięki wiersza, wersyfikacja oznacza powtórzenia, cezury, tempo, przedłużenia itd. Tutaj przedstawiono niektóre przesłanki do badania wolnego wiersza przy użyciu teorii badań wersyfikacji kognitywnej. Wolny wiersz wyrósł z najbardziej prestiżowych możliwych wzorców historycznych – poezji greckiej, Biblii i pieśni Eddy. Rytm estetyczny można sklasyfikować według trzech zasad: rytmu seryjnego, rytmu sekwencyjnego i rytmu dynamicznego, które są trzema podstawowymi zestawami cech gestalt. Rytm poetycki wykorzystuje trzy poziomy czasu, które pokrywają się z niektórymi rytmami ciała – pół sekundy (tempo, puls), około trzech sekund (linia, pamięć krótkotrwała) i ponad trzy sekundy (spójność semantyczna, pamięć długotrwała). Lineacja obejmuje przedział pamięci krótkotrwałej i promuje czytanie cyfrowe, które jednocześnie zachowuje w pamięci całe znaczenie jednego wiersza. To może wyjaśniać część magii poezji. Pokazano również, jak działają wolne rytmy w wierszu Lawrence’a Ferlinghettiego.

Downloads

Download data is not yet available.

Article Details

Jak cytować
Lilja, Eva. 2024. „Wiersz Wolny – Teoria I metoda.: Przykład W Kognitywnych Badaniach Wersyfikacji”. Annales Universitatis Paedagogicae Cracoviensis. Studia Poetica 12 (grudzień):45-57. https://doi.org/10.24917/23534583.12.3.
Numer
Tom 12 (2024): Wokół (teorii) wiersza
Dział
Studia i szkice
Creative Commons License

Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.

Wydawca „Annales Universitatis Paedagogicae Cracoviensis. Studia Poetica” jest upoważniony do korzystania oraz do rozpowszechniana wszystkich opublikowanych w czasopiśmie materiałów na podstawie umowy licencji niewyłącznej nieograniczonej w czasie - zawartej uprzednio na czas nieoznaczony każdorazowo z autorem/ką konkretnego utworu na określonych w tamtejszej umowie polach eksploatacji.  

POLITYKA OTWARTEGO DOSTĘPU
„Annales Universitatis Paedagogicae Cracoviensis. Studia Poetica” to czasopismo o otwartym dostępie, a cała jego zawartość jest dostępna bezpłatnie dla użytkowników i instytucji na zasadach Creative Commons Attribution CC-BY 4.0. (uznanie autorstwa). Użytkownicy/ki mogą czytać, pobierać, wykonywać kopie, rozpowszechniać, drukować, wyszukiwać lub linkować do pełnych tekstów artykułów w tym czasopiśmie bez uprzedniej zgody wydawcy lub autora/ki pod warunkiem podania źródła dostępu i autorstwa danej publikacji. Jest to zgodne z definicją otwartego dostępu BOAI (http://www.soros.org/openaccess).

Biogram autora

Eva Lilja - University of Göteborg

Professor Emerita of Literature in the Department of Literature, History of Ideas, and Religion at the University of Göteborg, Sweden. Specialising in modernist poetry, poetic rhythm, and embodiment in poetry, she pioneered the study of free versification and was the founder and chair of the Nordic Society for Metrical Studies (1998–2006). Lilja’s pioneered the study of free versification since her doctoral thesis in 1981 and was the founder and chair for the Nordic Society for Metrical Studies (1995–2009). She was also a Swedish Academy Researcher for writing the official Swedish handbook in metrics (1998–2006). Her latest book, Rhythm in Modern Poetry. An Essay in Cognitive Versification Studies, is a pioneering work in cognitive versification studies, scrutinising the rhythmical means of free verse (Bloomsbury Publishing, 2023).

Bibliografia

Allen G. W., The New Walt Whitman Handbook, New York University Press, New York 1975.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##

Attridge Derek, Moving Words: Forms of English Poetry, Oxford University Press, Oxford 2013.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##

Bradley S., The Fundamental Metrical Principle of Whitman’s Poetry, “American Literature” 1939, 10 (4).
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##

Cureton Richard, Rhythmic Phrasing in English Verse, Longman, London 1992.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##

Elleström Lars, The Modalities of Media: A Model for Understanding Media Relations, in Media Borders, Multimodality and Intermediality, Palgrave Macmillan, Basingstoke 2010.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##

Ferlinghetti Lawrence, A Coney Island of the Mind, New Directions, New York 1958.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##

Hopsch Lena and Lilja Eva, Principles of Rhythm: Temporal and Spatial Aspects, in: Changing Borders: Contemporary Positions in Intermediality, ed. J. Arvidson, Intermedia Studies Press, Lund 2007.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##

Hopsch Lena and Lilja Eva, Embodied Rhythm in Space and Time: A Poem and a Sculpture, “Style” 2017, 51 (4), p. 413-441.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##

Johnson M., The Body in the Mind: The Bodily Basis of Signification, Imagination and Reason, University of Chicago Press, Chicago, IL 1987.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##

Kühl O., Improvisation og tanke [Improvisation and Thought], Basilisk, København 2003.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##

Kühl O., Musical Semantics, Peter Lang, Bern 2007.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##

Lilja, Eva, Svensk Metrik [Swedish Metrics], The Swedish Academy: Norstedts, Stockholm 2006.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##

Lilja, Eva, Rhythm in Modern Poetry: An Essay in Cognitive Versification Studies, Bloomsbury, New York (2024).
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##

Perloff, M., The Poetics of Indeterminacy: Rimbaud to Cage, Northwestern University Press, Evanston, IL 1999.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##

Pöppel, Ernst, Lost in Time: A Historical Frame, Elementary Processing Units and the 3-Second Window, “Acta Neurobiologiae Experimentalis” 2004, 64 (3).
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##

Snyder, E. D., Hypnotic Poetry: A Study of Trance-inducing Technique in Certain Poems and its Literary Significance, University of Pennsylvania Press, Philadelphia 1930.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##

Sonesson, G., From the Signification of Embodiment to the Embodiment of Signification: A Study in Phenomenological Semiotics, in: Body, Language and Mind, vol. 1: Embodiment, ed. T. Ziemke (ed), De Gruyter, Berlin 2007.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##

Trevarthen, C., Human Biochronology: On the Source and Functions of “Musicality”, in: Music that Works: Contributions of Biology, Neurophysiology, Psychology, Sociology, Medicine and Musicology, eds. R. Haas and V. Brandes, Springer, Wien 2009.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##

Tsur, Reuven, On the Shore of Nothingness: Space, Rhythm, and Semantic Structure in Religious Poetry and its Mystic-secular Counterpart: A Study in Cognitive Poetics, Imprint Academic, Exeter 2003.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##

Tsur, Reuven, Poetic Rhythm: Structure and Performance: An Empirical Study in Cognitive Poetics, 2nd edn, Sussex Academic Press, Brighton 2012a.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##

Tsur, Reuven, Playing by Ear and the Tip of the Tongue: Precategorial information in poetry, John Benjamins, Amsterdam & Philadelphia 2012b.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##

Turner, Fredrick and Ernst Pöppel, The Neural Lyre: Poetic Meter, the Brain, and Time, in: Poetry, Poetry Foundation Chicago, IL 1983.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##

Tynianov, Yuri, The Problem of Verse Language, Ardis, Ann Arbor, MI (1924) 1981.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##

Varela, F. J., E. Thompson and E. Rosch, The Embodied Mind: Cognitive Science and Human Experience, rev. edn, MIT Press, Cambridge, MA 1983.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##