Polskie badania konstruktów dziewczęcości i kobiecości w fantastyce dla młodych dorosłych
Article Sidebar
Main Article Content
Abstrakt
Celem artykułu jest zaprezentowanie stanu polskich badań nad kulturowymi obrazami kobiet i dziewcząt w literaturze fantastycznej dla młodych dorosłych. Kontekst rozważań stanowi przegląd prac badawczych dotyczących tej problematyki w twórczości literackiej dla młodzieży w ogóle oraz w prozie fantastycznej dla czytelników dorosłych. Fantastyka jest częstym wyborem czytelniczym młodych Polaków i Polek, dlatego przypuszczalnie odgrywa ona istotną rolę w transmisji wzorców kulturowych, także tych związanych z modelami genderowymi. Stąd kluczowa dla niniejszego tekstu teza, zgodnie z którą badanie tych literackich modeli jest równie istotne. W artykule pokazano, na czym skupiały się dotychczasowe rodzime analizy konstrukcji bohaterek utworów fantastycznych dostępnych na rodzimym rynku wydawniczym, kierowanych (wyłącznie lub między innymi) do młodych odbiorców, a także zaproponowano kierunek dalszych eksploracji badawczych.
Downloads
Article Details
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
Wydawca „Annales Universitatis Paedagogicae Cracoviensis. Studia Poetica” jest upoważniony do korzystania oraz do rozpowszechniana wszystkich opublikowanych w czasopiśmie materiałów na podstawie umowy licencji niewyłącznej nieograniczonej w czasie - zawartej uprzednio na czas nieoznaczony każdorazowo z autorem/ką konkretnego utworu na określonych w tamtejszej umowie polach eksploatacji.
POLITYKA OTWARTEGO DOSTĘPU
„Annales Universitatis Paedagogicae Cracoviensis. Studia Poetica” to czasopismo o otwartym dostępie, a cała jego zawartość jest dostępna bezpłatnie dla użytkowników i instytucji na zasadach Creative Commons Attribution CC-BY 4.0. (uznanie autorstwa). Użytkownicy/ki mogą czytać, pobierać, wykonywać kopie, rozpowszechniać, drukować, wyszukiwać lub linkować do pełnych tekstów artykułów w tym czasopiśmie bez uprzedniej zgody wydawcy lub autora/ki pod warunkiem podania źródła dostępu i autorstwa danej publikacji. Jest to zgodne z definicją otwartego dostępu BOAI (http://www.soros.org/openaccess).
Bibliografia
Adriaens Fien, Post Feminism in Popular Culture. A Potential for Critical Resistance?, „Politics and Culture” 2009, nr 4, https://politicsandculture.org/2009/11/09/post-feminism-in-popular-culture-a-potential-for-critical-resistance/ (dostęp: 15.07.2021).
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##
„Annales Universitatis Paedagogicae Cracoviensis. Studia Poetica” 2018, t. 6.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##
Bednarek Magdalena, Baśni przeobrażone. Transformacje bajki i baśni w polskiej epice po 1989 roku, Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu, Poznań 2020.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##
Borowik Sylwia, Literatura dla dzieci i młodzieży a gender (wybrane przykłady), w: Literatura dla dzieci i młodzieży. Tom 5, red. Katarzyna Tałuć, Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, Katowice 2017, s. 120–133.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##
Borowska-Szerszun Sylwia, Między historią a fantazją. Mediewalizm i głos kobiet w Pieśni dla Arbonne Guya Guvriela Kaya, „Creatio Fantastica” 2019, nr 2(60), s. 27–40.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##
Całek Anita, Olkusz Ksenia, Korczak Aleksandra, Skowera Maciej, Ta dziwna instytucja zwana fantastyką młodzieżową, „Creatio Fantastica” 2017, t. 56, nr 1, s. 115–125.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##
Cart Michael, The Value of Young Adult Literature, YALSA, http://www.ala.org/yalsa/guidelines/whitepapers/yalit, 2008 (dostęp: 15.07.2021).
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##
Cart Michael, Young Adult Literature. From Romance to Realism, American Library Asso¬ciation, Chicago 2010.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##
Cart Michael, Young Adult Literature. The State of a Restless Art, „SLIS Connecting” 2016, t. 5, nr 1.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##
Cieśliński Szymon, Katniss Everdeen, dziewczyna, która igra z ogniem, w: Kobieca strona popkultury, red. Katarzyna Jewtuch, Kamila Kowalczyk, Joanna Płoszaj, Stowarzyszenie Badaczy Popkultury i Edukacji Popkulturowej „Trickster”, Wrocław 2016, s. 13–32.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##
Dobosiewicz Joanna, (Nie)edukacyjne niedopowiedzenia – co się stało z seksualnością bohaterów serii książek o Harrym Potterze?, w: Harry Potter. Fenomen społeczny – zjawisko literackie – fenomen popkultury, red. Weronika Kostecka, Maciej Skowera, Wydawnictwo SBP, Warszawa 2014, s. 89–98.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##
Girls, Boys, Books, Toys. Gender in Children’s Literature and Culture, red. Beverly Lyon Clark, Margaret Randolph Higonnet, Johns Hopkins University Press, Baltimore 1999.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##
Głowacka Maria, Kobieca proza science fiction w Polsce – teoria trzech kręgów, Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, Wrocław 2018.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##
Graban Pomirska Monika, Szkoła narzeczonych. O powieści dla dziewcząt w dwudziestoleciu międzywojennym, Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego, Gdańsk 2006.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##
Graban-Pomirska Monika, W tenisówkach i na wysokich obcasach, w: Kultura literacka dzieci i młodzieży u progu XXI wieku, red. Joanna Papuzińska, Grzegorz Leszczyński, CEBID, Warszawa 2002, s. 194–201.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##
Gralewicz-Wolny Iwona, Ania z Zielonego Wzgórza – powieść dla „niegrzecznych” dziewcząt, w: Uwolnić Pippi! Twórczość dla dzieci wobec przemian kultury, red. Iwona Gralewicz-Wolny, Beata Mytych-Forajter, Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, Katowice 2013, s. 25–35.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##
Jewtuch Katarzyna, Wstęp, w: Kobieca strona popkultury, red. Katarzyna Jewtuch, Kamila Kowalczyk, Joanna Płoszaj, Stowarzyszenie Badaczy Popkultury i Edukacji Popkulturowej „Trickster”, Wrocław 2016, s. 7–11.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##
Jędrych Karolina, Portret dziewczynki, dziewczyny i kobiety w powieściach Marii Krüger, Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, Katowice 2017.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##
Kaczor Katarzyna, Geralt, czarownice i wampir. Recykling kulturowy Andrzeja Sapkowskiego, Słowo/Obraz Terytoria, Gdańsk 2006.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##
Kaniewska Bogumiła, Alicja i inne… O niegrzecznych bohaterkach literatury dziecięcej, w: Twórczość niepozorna. Szkice o literaturze, red. Joanna Grądziel-Wójcik, Agnieszka Kwiatkowska, Lucyna Marzec, Wydawnictwo Pasaże, Kraków 2015, s. 204–218.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##
Kasperek Kinga, Ciri – dziecko, dziewica, cyborg, w: Literatura popularna. T. 2. Fantastyczne kreacje światów, red. Ewa Bartos, Dominik K. Chwolik, Paweł Majerski, Katarzyna Niesporek, Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, Katowice 2014, s. 245–262.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##
Kładź-Kocot Marta, Cień pani Moore. Seksualność, kobiecość i konstrukcje genderowe w twórczości C.S. Lewisa, „Creatio Fantastica” 2014, nr 4(46), s. 1–21.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##
Kostecka Weronika, Baśniowe herstory. Postmodernistyczne strategie reinterpretacyjne Angeli Carter, Tanith Lee i Emmy Donoghue, „Creatio Fantastica” 2016, nr 2(53), s. 23–39.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##
Kostecka Weronika, Baśń postmodernistyczna: przeobrażenia gatunku. Intertekstualne gry z tradycją literacką, Wydawnictwo Naukowe i Edukacyjne SBP, Warszawa 2014.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##
Kostecka Weronika, Dziwne, niesamowite, potworne. Bohaterki postmodernistycznych baśni Neila Gaimana, w: Łapacz snów. Studia o twórczości Neila Gaimana, red. Weronika Kostecka, Anna Mik, Maciej Skowera, Wydawnictwo Naukowe i Edukacyjne SBP, Warszawa 2018, s. 159–179.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##
Kostecka Weronika, Nowe wcielenia kobiecości? Atrybuty bohaterek współczesnej fantastyki dziecięcej i młodzieżowej. Prolegomena, w: O czym mówią rzeczy? Świat przedmiotów w literaturze dziecięcej i młodzieżowej, red. Anna Mik, Marta Niewieczerzał, Ewelina Rąbkowska, Grzegorz Leszczyński, Wydawnictwo Naukowe i Edukacyjne SBP, Warszawa 2019, s. 107–131.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##
Kułakowska Joanna, Fantastyka, kobieca przygoda, „Nowa Fantastyka” 2012, nr 3, s. 4–5.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##
Lasoń-Kochańska Grażyna, Córki Penelopy. Kobiety wobec baśni i mitu, „Słupskie Prace Filologiczne. Seria Filologia Polska” 2004, nr 3, s. 173–182.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##
Lasoń-Kochańska Grażyna, Gender w literaturze dla dzieci i młodzieży. Wzorce płciowe i kobiecy repertuar topiczny, Wydawnictwo Naukowe Akademii Pomorskiej, Słupsk 2012.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##
Lasoń-Kochańska Grażyna, Kobiety opowiadają świat. Szkice o fantastyce, Wydawnictwo Naukowe Akademii Pomorskiej, Słupsk 2008.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##
Lasoń-Kochańska Grażyna, Kora, Demeter i inne. Córki ojców, córki matek, „Słupskie Prace Filologiczne” 2005, nr 4, s. 189–200.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##
Lasoń-Kochańska Grażyna, Od Penelopy do Inanny i z powrotem. Kobiece strategie opowiadania mitu i baśni, „Literatura i Kultura Popularna” 2014, nr 20, s. 131–142.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##
Lemann Natalia, Wielka cisza w (polskim) kosmosie – (nie)obecność kobiet w polskiej fantastyce socjologicznej doby PRL, „Kultura Popularna” 2014, nr 2, s. 102–117.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##
Leszczyński Grzegorz, Literatura i książka dziecięca. Słowo – obiegi – konteksty, CEBID, Warszawa 2003.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##
Majak Aleksandra, Transgresja i opowieść w „Mrocznych materiach” Philipa Pullmana, „Czy/tam/czy/tu” 2016, nr 1–2, s. 31–50.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##
Marszałek Lidia, Kulturowe uwarunkowania roli kobiety we współczesnym społeczeństwie, „Seminare. Poszukiwania Naukowe” 2008, nr 1, s. 267–279.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##
Mytych-Forajter Beata, Uwolnić Pippi!, w: Uwolnić Pippi! Twórczość dla dzieci wobec przemian kultury, red. Iwona Gralewicz-Wolny, Beata Mytych-Forajter, Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, Katowice 2013, s. 11–24.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##
Niewiadowski Andrzej, Romantyczne widzenie świata, „Fantastyka” 1983, nr 3(6), s. 22–23.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##
Olkusz Ksenia, Romans paranormalny, w: Materiały do „Słownika Rodzajów Literackich”, „Zagadnienia Rodzajów Literackich” 2016, t. 59, z. 1, s. 104–110.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##
Olkusz Ksenia, Rozbieranie wampira. Erotyczne imaginacje i seksualne fantazje w romansach paranormalnych / metafizycznych (na wybranych przykładach), „Orbis Linguarum” 2015, t. 43, s. 213–228.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##
Pekaniec Anna, Jak przerobić baśnie na zaangażowane utopie? Twórczość prozatorska Angeli Carter, „Dzieciństwo. Literatura i Kultura” 2020, t. 2, nr 1, s. 170–191.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##
Pigoń Anna, Młodość, miłość, feminizm – czyli o kobietach w „Jeżycjadzie” Małgorzaty Musierowicz. Prolegomena, „Filoteknos” 2019, nr 9, s. 357–377.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##
Płoszaj Joanna, Dziewica w potrzasku, seksualna niewolnica i demon w ludzkiej skórze. Mechanizmy kreowania kobiety w roli obiektu erotycznego na przykładzie „Achai” Andrzeja Ziemiańskiego, „Literatura Ludowa” 2019, nr 6, s. 45–57.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##
Płoszaj Joanna, Powabne wybranki Mordimera Madderdina. Kreacje i role postaci kobiecych w cyklu inkwizytorskim Jacka Piekary na tle przygodowego schematu fabularnego, w: Kobieca strona popkultury, red. Katarzyna Jewtuch, Kamila Kowalczyk, Joanna Płoszaj, Stowarzyszenie Badaczy Popkultury i Edukacji Popkulturowej „Trickster”, Wrocław 2016, s. 33–49.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##
Pulliam June Michele, Monstrous Bodies. Feminine Power in Young Adult Horror Fiction, McFarland & Company, Jefferson, NC 2014.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##
Rynkiewicz Beata, Pomiędzy biernością a buntem. Literackie wizerunki współczesnych dziewczyn w prozie polskiej po roku 1989, Oficyna Wydawnicza Atut, Wrocław 2013.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##
Seelinger Trites Roberta, Waking Sleeping Beauty. Feminist Voices in Children’s Novels, Iowa University Press, Iowa City 1997.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##
Seklecka Ewelina, Walicka Anna, Męskość i kobiecość w lekturach szkolnych – opis i analiza projektu „Równia Literacka” Fundacji Punkt Widzenia, „Annales Universitatis Paedagogicae Cracoviensis. Studia de Cultura” 2016, t. 8, s. 43–56.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##
Skowera Maciej, Opowieści z innej Narnii. „Problem Zuzanny” Neila Gaimana jako udoroślo¬na literatura dziecięca, „Filoteknos” 2016, nr 6, s. 60–76.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##
Slany Katarzyna, Kobieca opowieść o Zagładzie na przykładzie genologii kobiet w „Rutce” Joanny Fabickiej, w: (Od)pamiętywanie – gry z przeszłością w literaturze dla dzieci i młodzieży, red. Bernadeta Niesporek-Szamburska, Małgorzata Wójcik-Dudek, Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, Katowice 2018, s. 213–225.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##
Slany Katarzyna, Orbis exterior w baśni magicznej i jego symbolika w „Oblubienicy Tygrysa” i „Towarzystwie wilków” Angeli Carter, w: Geografia krain zmyślonych. Wokół kategorii miejsca i przestrzeni w literaturze dziecięcej, młodzieżowej i fantastycznej, red. Weronika Kostecka, Maciej Skowera, Wydawnictwo SBP, Warszawa 2016, s. 269–286.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##
Slany Katarzyna, Powrót Śnieżki. „Opowieść o jabłku” Emmy Donoghue, w: Literatura i inne sztuki w przestrzeni edukacyjnej dziecka, red. Alicja Ungeheuer-Gołąb, Urszula Kopeć, Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, Rzeszów 2016, s. 177–186.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##
Stasiewicz Piotr, Między światami. Intertekstualność i postmodernizm w literaturze fan-tasy, Wydawnictwo Uniwersytetu w Białymstoku, Białystok 2016.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##
Szczuka Kazimiera, Kopciuszek, Frankenstein i inne. Feminizm wobec mitu, EFKa, Kraków 2001.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##
Śmietana Urszula, Re-Grimm-owanie baśni. Kulturoterapia Angeli Carter, „Czas Kultury” 2004, nr 4, s. 48–57.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##
Uniłowski Krzysztof, Wojowniczki, czarodziejki i kochanki. Pamięci wiedźmy Saymoore, „Opcje” 2003, nr 3, s. 20–28.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##
Uwięzione w grzeczności – obrazy kobiecych inności w tekstach literackich, red. Beata Walęciuk-Dejneka, Łukasz A. Wawryniuk, Wydawnictwo Aureus, Kraków 2015.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##
Wasilewska Aleksandra, Czy Hermiona jest kobietą? Konstrukty kobiecości w serii o Harrym Potterze, w: Harry Potter. Fenomen społeczny – zjawisko literackie – fenomen popkultury, red. Weronika Kostecka, Maciej Skowera, Wydawnictwo SBP, Warszawa 2014, s. 79–88.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##
Wiśniewska Ewa, The Evolution of Female Characters in the Selected Works by Ursula K. Le Guin, Wydawnictwo Uniwersytetu Jana Kochanowskiego w Kielcach. Filia w Piotrkowie Trybunalskim, Piotrków Trybunalski 2020.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##
Wójcik Dudek Małgorzata, Czytająca dziewczyna. O przemianach współczesnej powieści dla dziewcząt, w: Literatura dla dzieci i młodzieży (po roku 1980), red. Krystyna Heska Kwaśniewicz, Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, Katowice 2008, s. 59–78.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##
Wójcik-Dudek Małgorzata, Siostrzaństwo lektury. O związkach powieści dla kobiet i dziewcząt, w: Literatura dla dzieci i młodzieży. Tom 5, red. Katarzyna Tałuć, Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, Katowice 2017, s. 57–77.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##
Wróblewska Violetta, Tropem stereotypów płciowych, „Literatura i Kultura Popularna” 2014, nr 20, s. 194; A. Zabrzewska, Gender w literaturze dla dzieci. Feministyczna metodologia: Ciało, Głos, Opowieść, „AVANT” 2019, t. 11, nr 3, s. 193–196.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##
Younger Beth, Learning Curves. Body Image and Female Sexuality in Young Adult Literature, Scarecrow Press, Lanham 2009.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##
Zabawa Krystyna, Rozpoczęta opowieść. Polska literatura dziecięca po 1989 roku wobec kultury współczesnej, Wydawnictwo WAM, Kraków 2013.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##
Zasacka Zofia, Czytelnictwo młodzieży szkolnej 2017, „Rocznik Biblioteki Narodowej” 2020, t. 51, s. 11–243.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##