Maska starości. Postać babki Róży w „Łakomych” Małgorzaty Lebdy
Article Sidebar
Main Article Content
Abstrakt
Artykuł analizuje postać babki Róży w Łakomych Małgorzaty Lebdy, koncentruje się na koncepcji „maski starości” oraz przedstawia eschatologiczny wymiar narracji powieści. Podstawę rozważań stanowi relacja między narratorką a jej babką. Choroba i starość Róży zmieniają przestrzeń domu narratorki w sytuację - i miejsce - graniczne. Tekst przyjmuję optykę właściwą dla somatekstu autobiograficznego i pokazuje, w jaki sposób cielesne bycie-ku-śmierci skłania do refleksji nad nie-materialną pamięcią, tożsamością, a wreszcie łączącą te dwie perspektywy: relacją między życiem a śmiercią. Analiza odnosi się do koncepcji wegetatywności (Michael Marder), ranliwości (Judith Butler) oraz, przede wszystkim, metafory maski starości (Mike Featherstone, Mike Hepworth). Babka Róża pojawia się jako postać na granicy sacrum i profanum – jako kruche ciało oraz figura mityczna, byt rytualny.
Downloads
Article Details
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
Wydawca „Annales Universitatis Paedagogicae Cracoviensis. Studia Poetica” jest upoważniony do korzystania oraz do rozpowszechniana wszystkich opublikowanych w czasopiśmie materiałów na podstawie umowy licencji niewyłącznej nieograniczonej w czasie - zawartej uprzednio na czas nieoznaczony każdorazowo z autorem/ką konkretnego utworu na określonych w tamtejszej umowie polach eksploatacji.
POLITYKA OTWARTEGO DOSTĘPU
„Annales Universitatis Paedagogicae Cracoviensis. Studia Poetica” to czasopismo o otwartym dostępie, a cała jego zawartość jest dostępna bezpłatnie dla użytkowników i instytucji na zasadach Creative Commons Attribution CC-BY 4.0. (uznanie autorstwa). Użytkownicy/ki mogą czytać, pobierać, wykonywać kopie, rozpowszechniać, drukować, wyszukiwać lub linkować do pełnych tekstów artykułów w tym czasopiśmie bez uprzedniej zgody wydawcy lub autora/ki pod warunkiem podania źródła dostępu i autorstwa danej publikacji. Jest to zgodne z definicją otwartego dostępu BOAI (http://www.soros.org/openaccess).
Bibliografia
Bakanurskij Anatolij, Mediatorzy w kulturze ludowej: sacrum śmierci i gra w zmartwychwstanie, przeł. Monika Pastusiak, Wanda Radolińska, „Humanistyka i Przyrodoznawstwo” 2009, nr 9, s. 129–137.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##
Barański Jarosław, Mask and Shame of Ageing, „Hybris” 2016, nr 32, s. 1–18, https://doi.org/10.18778/1689-4286.32.01 [dostęp: 2025/11/07].
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##
Baudrillard Jean, Wymiana symboliczna i śmierć, przeł. Sławomir Królak, Wydawnictwo Sic!, Warszawa 2007.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##
Bąkowska Małgorzata, Barwa a architektura – percepcja barwy, elementy kompozycji koloru, „Architektura Krajobrazu” 2007, nr 4, s. 54–63.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##
Bąkowska-Czerner Grażyna, Motywy solarne w ikonografii i gemm magicznych/gnostycznych, „Estetyka i Krytyka” 2011, nr 23, s. 239–248.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##
Bielik-Robson Agata, Miłość mocna jak śmierć: Przyczynek do innej filozofii skończoności, „Teksty Drugie” 2013, nr 6, s. 17–32.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##
Błoński Jan, Poezja Różewicza, „Nowy Napis. Kwartalnik Kulturalny”, https://nowynapis.eu/czytelnia/artykul/poezja-rozewicza [dostęp: 2025/09/16].
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##
Boruszkowska Iwona, Tekst infirmeryjny albo topografia doświadczenia medycznego, „Przestrzenie Teorii” 2017, nr 28, s. 115–117, https://doi.org/10.14746/pt.2017.28.4 [dostęp: 2025/11/07].
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##
Braidotti Rosi, Po człowieku, przeł. Joanna Bednarek, Agnieszka Kowalczyk, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2014.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##
Bukowska Weronika, Chopcula i jej tajemniczy świat – o autobiograficzności w poezji Małgorzaty Lebdy, „Zagadnienia Rodzajów Literackich” 2023, nr 66, s. 347–358, https://doi.org/10.26485/ZRL/2022/66.1/24 [dostęp: 2025/11/07].
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##
Butler Judith, Ramy wojny. Kiedy życie godne jest opłakiwania?, przeł. Agata Czarnacka, Instytut Wydawniczy Książka i Prasa–Teatr Dramatyczny m.st. Warszawy im. Gustawa Holoubka, Warszawa 2011.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##
Chawar Ewa, Deszcz-Tryhubczak Justyna, Kowalska Katarzyna, Maniakowska Olga, Marecki Mateusz, Palczyńska Milena, Pszczołowski Eryk, Sikora Dorota, Children’s Voices in the Polish Canon Wars: Participatory Research in Action, “International Research in Children’s Literature” 2018, Vol. 11, Issue 2, s. 111–131, https://doi.org/10.3366/ircl.2018.0269 [dostęp: 2025/11/07].
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##
Cieślikowski Sławomir, Cieślikowska Teresa, Sacrum i maska czyli o wypowiadaniu niewypowiedzianego, „Roczniki Humanistyczne” 1980, t. 28, s. 65–82.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##
Czyżak Agnieszka, Przestrzenie starości w literaturze najnowszej – przekraczanie progu, w: Przestrzenie geo(bio)graficzne w literaturze, red. Elżbieta Konończuk, Elżbieta Sidoruk, Wydawnictwo Uniwersytetu w Białymstoku, Białystok 2015, s. 223–244.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##
Deszcz-Tryhubczak Justyna, Marecki Mateusz, Whose Canon? The Absence of Children’s Voices in the Polish Canon Battle, “The Journal of the History of Childhood and Youth” 2018, Vol. 11, Issue 1, s. 81–87, https://doi.org/10.1353/hcy.2018.0009
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##
[dostęp: 2025/11/07].
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##
Kaliński Mateusz, Herezja żywego i imię choroby, „Czas Kultury” 2023, nr 22, https://czaskultury.pl/artykul/herezja-zywego-i-imie-choroby/ [dostęp: 2025/09/16].
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##
Kaliński Mateusz, Sebald/Lebda: być ze świata katastrofy, „Prace Filologiczne. Literaturoznawstwo” 2024, nr 14, s. 305–321, https://doi.org/10.32798/pflit.1166 [dostęp: 2025/11/07].
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##
Kamińska Anna, Wokół filozofii wyobraźni twórczej Gastona Bachelarda, „Filo-Sofija” 2017, nr 39, s. 43–72.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##
Kierkegaard Søren, Powtórzenie. Próba psychologii eksperymentalnej przez Constantina Constantinusa, przekł. i wstęp Bronisław Świderski, Fundacja Aletheia, Warszawa 1992.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##
Lasoń-Kochańska Grażyna, Powrót bogini? Przykłady funkcjonowania postaci Magna Mater w polskiej literaturze popularnej, „Literatura Ludowa” 2019, nr 6, s. 12–25, https://doi.org/10.12775/LL.6.2019.002 [dostęp: 2025/11/07].
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##
Lebda Małgorzata, Łakome, Wydawnictwo Znak, Kraków 2023.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##
Lebda Małgorzata, Szot Wojciech, „To nie tylko o mnie, to o wszystkich takich jak ja”. Wywiad z Małgorzatą Lebdą, https://www.empik.com/pasje/to-nie-tylko-o-mnie-to-o-wszystkich-takich-jak-ja-wywiad-z-malgorzata-lebda,134432,a [dostęp: 2025/09/16].
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##
Legeżyńska Anna, Witalizm kobiecy. Mapa problemów, sieć tradycji, „Poznańskie Studia Polonistyczne. Seria Literacka” 2018, nr 32, s. 17–39, https://doi.org/10.14746/pspsl.2018.32.1 [dostęp: 2025/11/07].
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##
Lévi-Strauss Claude, Drogi masek, przeł. Monika Dobrowolska, Wydawnictwo Łódzkie, Łódź 1985, s. 86–89.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##
Społeczne i kulturowe reprezentacje śmierci. Koncepcje, badania i konteksty. Antologia tekstów, red. Anna E. Kubiak, Małgorzata Zawiła, Zakład Wydawniczy Nomos, Kraków 2015.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##
Łebkowska Anna, Ciało i tekst/somatekst, w: Sensualność w kulturze polskiej. Przedstawienia zmysłów człowieka w języku, piśmiennictwie i sztuce od średniowiecza do współczesności, red. Włodzimierz Bolecki, Instytut Badań Literackich PAN, Warszawa 2015, s. 1–5.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##
Łebkowska Anna, Jak ucieleśnić ciało: o jednym z dylematów somatopoetyki, „Teksty Drugie” 2011, nr 4, s. 11–27.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##
Łotocki Łukasz, Barwy jesieni życia. O społeczno-kulturowym obrazie starości, „Problemy Polityki Społecznej. Studia i Dyskusje” 2012, nr 17, s. 130–46.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##
Majca-Lipa K., Kategoria domu jako miejsca autobiograficznego w „Łakomych” Małgorzaty Lebdy, w: Sen – mit – mapa, red. Aneta Płaza-Stępień, Wydawnictwo Naukowe Sub Lupa, Kraków 2024, s. 209–219.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##
Man Paul de, Autobiografia jako od-twarzanie, przeł. Maria B. Fedewicz, w: Dekonstrukcja w badaniach literackich, red. Ryszard Nycz, Słowo/obraz terytoria, Gdańsk 2000.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##
Markowski Michał P., Humanistyka i egzystencja, czyli dlaczego zajmujemy się literaturą?, „Wielogłos” 2009, nr 5–6, s. 71–79.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##
Michalski Mateusz A., Choroba i środowisko – ekowidmontologiczna lektura „Łakomych” Małgorzaty Lebdy, „Ruch Literacki” 2023, t. 44, z. 5 (380), s. 724–738, https://doi.org/10.24425/rl.2023.148313 [dostęp: 2025/11/07].
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##
Mizdrak Inga, Epifania twarzy czy iluzja maski? O zmaganiu się człowieka w ujęciu filozofii dramatu Józefa Tischnera, „Przestrzenie Teorii” 2021, nr 36, s. 257–271, https://doi.org/10.14746/pt.2021.36.15 [dostęp: 2025/11/07].
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##
Mond-Kozłowska Wiesna, Maski sardyńskie mamuthones i issohadores w studiach nad estetyką twarzy i estetyką maski, w: Maska. Zakrywanie i odkrywanie pomiędzy Wschodem i Zachodem. Studia na pograniczach antropologii i estetyki porównawczej, red. Wiesna Mond-Kozłowska, Słowo/obraz terytoria, Gdańsk 2016, s. 184–194.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##
Mordka Artur, Transcendencja i sposoby jej poszukiwania w filozofii Karla Jaspersa, „Nowa Krytyka” 1996, nr 7, s. 187–206.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##
Nikolajeva Maria, Power, Voice and Subjectivity in Literature for Young Readers, Routledge, New York 2010.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##
Pekaniec Anna, Babizna? Babcie jako bohaterki rodzimej prozy kobiet po 2010 roku, „Zagadnienia Rodzajów Literackich”, t. 65, z. 2, s. 121–133, https://doi.org/10.26485/ZRL/2022/65.2/7 [dostęp: 2025/11/07].
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##
Regiewicz Adam, Barokowe koncepty w najnowszej prozie polskiej, „Świat i Słowo” 2023, nr 1, s. 223–238.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##
Rosiek Stanisław, Archiwum martwych twarzy, „Twórczość” 1993, nr 1, s. 69–78.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##
Rosiek Stanisław, Maska pośmiertna. Kilka wstępnych ustaleń, w: Maska. Ogród sztuk, red. Małgorzata Jarmułowicz, Katarzyna Kręglewska-Powązka, Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego, Gdańsk 2017, s. 101–114.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##
Rychter Karolina, Małgorzata Lebda, „Łakome”, Culture.pl, 2024, https://culture.pl/pl/dzielo/malgorzata-lebda-lakome [dostęp: 2025/09/16].
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##
Sadowski Witold, Fenomen narracji litanijnej wobec stereotypu gatunkowego litanii, „Przestrzenie Teorii” 2009, nr 12, s. 193–220, https://doi.org/10.14746/pt.2009.12.8 [dostęp: 2025/11/07].
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##
Sadowski Witold, Przestrzeń litanii w poezji współczesnej, „Zagadnienia Rodzajów Literackich” 2023, t. 66, z. 2, s. 57–74, https://doi.org/10.26485/ZRL/2023/66.2/6.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##
Shusterman Richard, Myślenie poprzez ciało. Rozwinięcie nauk humanistycznych – uzasadnienie dla somaestetyki, w: Wizje i re-wizje. Wielka księga estetyki w Polsce, red. Krystyna Wilkoszewska, Towarzystwo Autorów i Wydawców Prac Naukowych „Universitas”, Kraków 2007, s. 45–60.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##
Shusterman Richard, O sztuce i życiu. Od poetyki hip-hopu do filozofii somatycznej, wybór, oprac. i przekł. Wojciech Małecki, współpr. nauk. Adam Chmielewski, Wydawnictwo Atla 2, Wrocław 2007.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##
Szczeklik Andrzej, Kore. O chorych, chorobach i poszukiwaniu duszy medycyny, Wydawnictwo Znak, Kraków 2007.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##
Szturc Włodzimierz, Genetyka widowiska. Człowiek / maska / rytuał / widowisko, Księgarnia Akademicka, Kraków 2017.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##
Śmietana Urszula, Od écriture féminine do somatekstu, „Przegląd Filozoficzno-Literacki” 2003, nr 1, s. 153–171.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##
Tseëlon Efrat, Reflections on Mask and Carnival, w: Masquerade and Identities: Essays on Gender, Sexuality, and Marginality, red. Efrat Tseëlon, Routledge, New York 2001.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##
Turner Victor, Proces rytualny. Struktura i antystruktura, przeł. Ewa Dżurak, wstęp Joanna Tokarska-Bakir, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa 2010.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##
Turska Agnieszka, Znaczenie rąk i dłoni w komunikacji międzyludzkiej, „Pisma Humanistyczne” 2004, nr 6, s. 9–18.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##
Ubertowska Aleksandra, Historie biotyczne. Pomiędzy estetyką a geotraumą, Instytut Badań Literackich PAN, Warszawa 2020.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##
Warnke Agnieszka, „Praca mięśni przypomina dobry wiersz”. Poezja Małgorzaty Lebdy, https://culture.pl/pl/artykul/praca-miesni-przypomina-dobry-wiersz-poezja-malgorzaty-lebdy [dostęp: 2024/10/10].
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##
Woźny Jacek, Archaiczna eschatologia w mitach i rytuałach, w: Mity, mitologie, mityzacje. Nie tylko w literaturze, red. Lidia Wiśniewska, Wydawnictwo Uniwersytetu Kazimierza Wielkiego, Bydgoszcz 2005, s. 43–50.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##
Zabrzewska Adrianna, O ciałach, które się stają. Feminizm materialny w literaturze dla dzieci i młodzieży, „Dzieciństwo. Literatura i Kultura” 2019, t. 1, nr 1, s. 259–272, https://doi.org/10.32798/dlk.17 [dostęp: 2025/11/07].
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##
Żywiołek Artur, Użyteczne fikcje i zbawcze metafory, „Irydion. Literatura – Teatr – Kultura” 2017, nr 3, s. 41–53.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##