Między istotnością dzieła a konkretyzacją czytelniczą ucznia... Miejsce teorii literatury w szkolnym kształceniu literackim (zarys problemu)

Main Article Content

Zofia Budrewicz, Maria Sienko

Abstrakt

Between the sense of work and students’ reading concretisation. The significance of theory of literature in school education of literature (the outline of problem)

The article depicts a synthesis of views on the role and significance of theory of literature in school practice of reading from the interwar period to contemporary times. It consists of three parts. In the first one the authors discuss the view of S. Skwarczyńska who sees theory of literature as fundamental in developing the analytical and interpretative skills of high school students. A reflection of textual reality in reader’s consciousness depends on the sense of literary work and its concretisation (or individuality, which is independent from reader’s perception). This view (and other scholars’ beliefs) did not solve more difficult issues, such as how to combine the analysis of the work structure with the involvement of student’s emotions. In later stages of the development of didactics of literature, the rift between the methods of text interpretation and theory of cognition, the aim of which is an aesthetic experience, did not offer satisfying methodological solutions.

In the second part of the article the authors discuss a variety of methods serving to “improve”/modify the structural concept (of B. Chrząstowska), retaining its most significant elements: systematisation and organisation of students’ literary experience. These activities were inspired by new trends in the development of humanities thought (hermeneutics, cultural theory of literature, anthropology, poetics of experience). They recognize the primacy of reading over poetics, and interpretation over theory of literature which is given an important, anthropo-cognitive role. One of such proposals, which was fully used in I like it!, the series of course books (of Z.A. Kłakówna and others) designed for all levels of school Polish language and literature education, was discussed in the third part of the article.

The place of theory of literature in the system of science of literature was changed over many years; as a result, its role in school education decreased. Contemporary didactic discourse demonstrates the complexity of the problem but it does not solve it unambiguously. It does not offer a “readymade” knowledge on the universal order of analytical and interpretation practices, but it obligates Polish philology teachers to be creative and to search for best solutions for their students. As such, it requires a professional philological preparation during the time of studies.


 


Downloads

Download data is not yet available.

Article Details

Jak cytować
Maria Sienko, Zofia Budrewicz,. 2018. „Między istotnością dzieła a Konkretyzacją Czytelniczą ucznia. Miejsce Teorii Literatury W Szkolnym kształceniu Literackim (zarys Problemu)”. Annales Universitatis Paedagogicae Cracoviensis. Studia Poetica 5 (maj):15-36. https://doi.org/10.24917/23534583.5.2.
Dział
Kontynuacje i rewizje
Biogram autora

Zofia Budrewicz, Maria Sienko

Zofia Budrewicz – prof. dr hab., autorka prac z dydaktyki lektury, o roli pisarzy dla dzieci i młodzieży w dawnej i współczesnej edukacji humanistycznej, kulturze polonistyki regionalnej, kulturze współczesnej w edukacji polonistycznej. Opublikowała m.in. Kształcenie literackie w szkołach zawodowych w Polsce – 1918–1939, Czytanka literacka w gimnazjum. Geneza, struktura, funkcje, Lekcje polskiego krajobrazu. Międzywojenna proza podróżnicza dla młodzieży.

Maria Sienko – dr, autorka monografii: Polonistyka szkolna w gorsecie ideologii. Dyskusje wokół wychowania literackiego w latach 1944–1989 (2002) i wielu artykułów z zakresu i metodyki nauczania języka polskiego; współredaktorka czasopisma „Studia ad Didacticam Litterarum Polonarum et Linguae Polonae Pertinentia”, a także serii wydawniczych: „Region – Edukacja – Kultura” oraz „Wielcy Polacy w kulturze i edukacji”.

Bibliografia

Attridge Derek, Jednostkowość literatury, przeł. Paweł Mościcki, Kraków 2007.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##

Balcerzan Edward, Perspektywy „poetyki odbioru”, [w:] Problemy teorii literatury, Seria 2, wyd. 2 rozszerzone, Wrocław 1987.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##

Bortnowski Stanisław, Jak uczyć poezji?, Warszawa 1991.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##

Budrewicz Zofia, Odbiorca szkolnej lektury jako podmiot doświadczający, [w:] Doświadczenie lektury. Między krytyką literacką a dydaktyką literatury, red. Krzysztof Biedrzycki, Anna Janus-Sitarz, Kraków 2012.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##

Burzyńska Anna, Ciało w bibliotece, „Teksty Drugie” 2002, nr 6.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##

Burzyńska Anna, Dekonstrukcja i interpretacja, Kraków 2001.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##

Burzyńska Anna, Doświadczenie lektury, [w:] Doświadczenie lektury. Między krytyką literacką a dydaktyką literatury, red. Krzysztof Biedrzycki, Anna Janus-Sitarz, Kraków 2012.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##

Chrząstowska Bożena, Agata Wójtowicz-Stefańska, Kształtowanie pojęć na lekcjach języka polskiego, [w:] Innowacje i metody. T. I: W kręgu teorii i praktyki, red. Maria Kwiatkowska-Ratajczak, Poznań 2011.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##

Chrząstowska Bożena, Agata Wójtowicz-Stefańska, Umiejętność odbioru dzieła sztuki, [w:] Innowacje i metody. T. I: W kręgu teorii i praktyki, red. Maria Kwiatkowska-Ratajczak, Poznań 2011.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##

Chrząstowska Bożena, Lektura i poetyka. Zarys problematyki kształtowania pojęć w szkole podstawowej, Warszawa 1987.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##

Chrząstowska Bożena, Mała czy wielka metafora?, „Nowa Polszczyzna” 1997, nr 2.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##

Chrząstowska Bożena, Seweryna Wysłouch, Poetyka stosowana, Warszawa 2000.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##

Chrząstowska Bożena, Teoria literatury w szkole. Z badań nad recepcją liryki, Warszawa 1979.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##

Czaplejewicz Eugeniusz, Pragmatyka, dialog, historia. Problemy współczesnej teorii literatury, Warszawa 1990.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##

Czapliński Przemysław, Literatura i życie. Perspektywy biopoetyki, [w:] Teoria – literatura – życie. Praktykowanie teorii w humanistyce współczesnej, red. Anna Legeżyńska, Ryszard Nycz, Warszawa 2012.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##

Czermińska Małgorzata, Interpretacja tekstu poetyckiego w szkole jako dialog, [w:] Pytanie, dialog, wychowanie, red. Joanna Rutkowiak, Warszawa 1992.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##

Des Loges Marian, Przeżycie a przedmiot w dziele literackim (Uwagi z pogranicza teorii dydaktyki i literatury), „Polonista” 1936, z. 2–4; przedruk w: K. Lausz, Wybór pism z metodyki literatury dla klas licealnych, Warszawa 1964.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##

Dyduch Barbara i in., Jak uczyć odbioru tekstów literackich?, [w:] Metodyka literatury. T. 1, wybór Jadwiga Pachecka i in., Warszawa 2001.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##

Dyduch Barbara, Między słowem a obrazem. Dylematy współczesnego polonisty, Kraków 2007.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##

Haremska Katarzyna, Po pierwsze, przeżyć. Studia z filozofii liberalizmu, Kraków 2011.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##

Janus-Sitarz Anna, Przyjemność i odpowiedzialność w lekturze. O praktykach czytania literatury w szkole. Konstatacje. Oceny. Propozycje, Kraków 2009.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##

Jauss Hans Robert, Historia literatury jako prowokacja, przeł. Małgorzata Łukasiewicz, Warszawa 1999.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##

Jędrychowska Maria, Najpierw człowiek. Szkolna edukacja kulturowo-literacka a problem kształcenia dydaktycznego polonistów, Kraków 1998.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##

Kłakówna Zofia Agnieszka, Po pierwsze kulturowa edukacja humanistyczna, „Polonistyka” 2010, nr 2.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##

Kłakówna Zofia Agnieszka, Przymus i wolność. Projektowanie procesu kształcenia kulturowej kompetencji. Język polski w klasach IV–VI szkoły podstawowej, w gimnazjum i liceum, Kraków 2003.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##

Koziołek Koziołek, Czytanie z innym. Etyka. Lektura. Dydaktyka, Katowice 2006.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##

Księga referatów. Zjazd naukowy im. I. Krasickiego we Lwowie w dniach od 8 do 10 VI 1935 roku, red. Ludwik Bernacki, Lwów 1936.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##

Kwiatkowska-Ratajczak Maria, Metody, [w:] Innowacje i metody. T. I: W kręgu teorii i praktyki, red. Maria Kwiatkowska-Ratajczak, Poznań 2011.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##

Labuda Aleksander Wit, O metodzie eksplikacji tekstów, [w:] Lekcje czytania. Eksplikacje literackie. Cz. 1, red. Aleksander Wit Labuda, Władysław Dynak, Warszawa 1991.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##

Lekcje czytania. Eksplikacje literackie. Cz. 2, red. Aleksander Wit Labuda, Władysław Dynak, Warszawa 1999.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##

Ligęza Wojciech, Krytyk jako czytelnik – w obronie prywatności, [w:] Doświadczenie lektury. Między krytyką literacką a dydaktyką literatury, red. Krzysztof Biedrzycki, Anna Janus-Sitarz, Kraków 2012.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##

Myrdzik Barbara, Rola hermeneutyki w edukacji polonistycznej, Lublin 1999.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##

Nycz Ryszard, Poetyka doświadczenia. Teoria – nowoczesność – literatura, Warszawa 2012.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##

Nycz Ryszard, Tekstowy świat. Poststrukturalizm a wiedza o literaturze, Warszawa 1993.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##

Pamięć i afekty, red. Zofia Budrewicz, Roma Sendyka, Ryszard Nycz, Warszawa 2014.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##

Pilch Anna, Kierunki interpretacji tekstu poetyckiego. Literaturoznawstwo i dydaktyka, Kraków 2003.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##

Rembowska-Płuciennik Magdalena, W cudzej skórze. Fokalizacja zmysłowa a literackie reprezentacje doświadczeń sensualnych, [w:] Literackie reprezentacje doświadczenia, red. Włodzimierz Bolecki, Ewa Nawrocka, Warszawa 2007.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##

Ricoeur Paul, Język, tekst, interpretacja, przeł. Piotr Graff, Katarzyna Rosner, Warszawa 1989.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##

Skwarczyńska Stefania, Kierunki w badaniach literackich, Warszawa 1984.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##

Skwarczyńska Stefania, Teoria literatury w liceum ogólnokształcącym, „Prace Polonistyczne” 1938, seria II, s. 415–434; przedruk w: Karol Lausz, Wybór pism z metodyki literatury dla klas licealnych, Warszawa 1964.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##

Skwarczyńska Stefania, Wstęp do nauki o literaturze. T. 1, Warszawa 1954.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##

Uryga Zenon, Godziny polskiego. Z zagadnień kształcenia literackiego, Warszawa–Kraków 1996.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##

Uryga Zenon, Odbiór liryki w klasach maturalnych, Warszawa–Kraków 1982.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##

Waligóra Janusz, Co to znaczy „czytać w kontekście”? Interpretacja wiersza Tadeusza Różewicza «Z domu mojego» w pierwszej licealnej, „Nowa Polszczyzna” 2002, nr 5.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##

Wójtowicz-Stefańska Agnieszka, Symbol, ironia i groteska w edukacji polonistycznej, Poznań 2008.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##

Zaczyński Władysław Piotr, Uczenie się przez przeżywanie. Rzecz o teorii wielostronnego kształcenia, Warszawa 1990.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##