O wyimku z prasowej dyskusji i autokomentarzu do „Astronautów" Stanisława Lema (z historii kształtowania się w Polsce teorii literatury fantastycznonaukowej po drugiej wojnie światowej)
Article Sidebar
Main Article Content
Abstrakt
Artykuł poświęcony jest dwugłosowi o powieści Stanisława Lema „Astronauci" (1951), który został zamieszczony na łamach periodyku „Nowa Kultura”. Uczestnikami dyskusji byli: Zofia Woźnicka, Ludwik Grzeniewski i Stanisław Lem, będący zarazem polemistą krytyków, jak i komentatorem własnej powieści. Dyskusja ta jest jedną z najwcześniejszych po wojnie (a z pewnością najbardziej rozbudowaną) prób eksplikacji postulowanych wobec fantastyki naukowej zobowiązań - zarówno estetycznych, jak i pozaartystycznych. Werbalizacja oczekiwań w stosunku do opowieści o „świecie Jutra” pozwala na rekonstrukcję ówczesnej - dość nikłej - świadomości genologicznej i sposobów „oswojenia” nowego w kulturze powojennej zjawiska literackiego. Omówione w szkicu głosy krytyczne dotyczące powieści Lema można traktować jako świadectwa kształtowania się teoretycznej świadomości genologicznej: zarówno krytyki literackiej, jak i samego pisarza.
Downloads
Article Details
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
Wydawca „Annales Universitatis Paedagogicae Cracoviensis. Studia Poetica” jest upoważniony do korzystania oraz do rozpowszechniana wszystkich opublikowanych w czasopiśmie materiałów na podstawie umowy licencji niewyłącznej nieograniczonej w czasie - zawartej uprzednio na czas nieoznaczony każdorazowo z autorem/ką konkretnego utworu na określonych w tamtejszej umowie polach eksploatacji.
POLITYKA OTWARTEGO DOSTĘPU
„Annales Universitatis Paedagogicae Cracoviensis. Studia Poetica” to czasopismo o otwartym dostępie, a cała jego zawartość jest dostępna bezpłatnie dla użytkowników i instytucji na zasadach Creative Commons Attribution CC-BY 4.0. (uznanie autorstwa). Użytkownicy/ki mogą czytać, pobierać, wykonywać kopie, rozpowszechniać, drukować, wyszukiwać lub linkować do pełnych tekstów artykułów w tym czasopiśmie bez uprzedniej zgody wydawcy lub autora/ki pod warunkiem podania źródła dostępu i autorstwa danej publikacji. Jest to zgodne z definicją otwartego dostępu BOAI (http://www.soros.org/openaccess).
Bibliografia
[?], [rec.], „Horyzonty Techniki” 1952, nr 5, s. 225.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##
[Cenzura PRL]. Wykaz książek podlegających niezwłocznemu wycofaniu 1 X 1951 r., posłowie Zbigniew Żmigrodzki, Wydawnictwo „Nortom”, Wrocław 2002.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##
Adamowicz Gienadij, Wygnanie władcy, przeł. Stanisław Furmanik, „Książka i Wiedza”, Warszawa 1950.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##
Arystoteles, Poetyka, w: tegoż, Poetyka. Retoryka, przeł. Henryk Podbielski, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1988.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##
Balcerzan Edward, Poezja polska w latach 1939–1956, t. 2, Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, Warszawa 1988.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##
Berman Jakub, Pokażcie wielkość naszych czasów, „Nowa Kultura” 1951, nr 45, s. 1.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##
Białoborski Eustachy, Powieść fantastyczno-naukowa?, „Problemy” 1953, nr 7, s. 502–503.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##
Brodzki Józef, „Baczność! A. R. 7.” (Na marginesie „fantastycznej” powieści Kazimierza Wroczyńskiego), „Robotnik” 1947, nr 306, s. 5.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##
Buczkowski Leopold, Koszmarna międzyepoka: fragmenty, oprac. Z. Trziszka, „Kresy” 1997, nr 4, s. 208–210.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##
Chrząstek Tomasz, Na kulturalnym froncie. Analiza zawartości tygodnika „Nowa Kultura” 1950–1963, Instytut Pamięci Narodowej, Warszawa 2016.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##
Fik Ignacy, 20 lat literatury polskiej (1918–1938), Czytelnik, Kraków 1939.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##
Flaszen Ludwik, Nowy Zoil, czyli o schematyzmie, „Życie Literackie” 1952, nr 1, s. 3–4.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##
Goćkowski Janusz, Funkcje autorytetów w społeczeństwie nauki, „Teksty” 1977, nr 1(31), s. 21–40.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##
Grzeniewski Ludwik, Niedotrzymana obietnica, „Nowa Kultura” 1952, nr 14(106), s. 10.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##
Hollanek Adam, Katastrofa na „Słońcu Antarktydy”, Wydawnictwo „Śląsk”, Katowice 1958.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##
Hutnikiewicz Artur, Fantastyka, [rec. Polska nowela fantastyczna], „Dziś i Jutro” 1949, nr 43, s. 6.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##
Kamińska Joanna, Obraz nauki w twórczości Stanisława Lema, „Zagadnienia Naukoznawstwa” 2008, nr 2, s. 179–185.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##
Kijowski Andrzej, Fantazja i realizm, „Życie Literackie” 1952, nr 12(36), s. 11.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##
Kijowski Andrzej, Krytyka – twórczość przeklęta, w: tegoż, Arcydzieło nieznane, Państwo¬wy Instytut Wydawniczy, Warszawa 1964, s. 204–210.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##
Kijowski Andrzej, Moja grzechotka, w: tegoż, Miniatury krytyczne, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa 1961, s. 67–71.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##
Kirchner Hanna, Marzenie – organizator dziecięcego bohaterstwa, „Nowa Kultura” 1952, nr 32, s. 10.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##
Korzeniewska Ewa, Nieporozumienie, „Odrodzenie” 1949, nr 40(253), s. 5.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##
Kwiatkowski Jerzy, Dwudziestolecie międzywojenne, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2002.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##
Lem Stanisław., Bereś Stanisław, [rozmowa], Czas nie całkiem utracony, w: S. Bereś, Rozmowy ze Stanisławem Lemem, Wydawnictwo Literackie, Kraków 1987, s. 7–47.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##
Lem Stanisław, Astronauci, Czytelnik, Warszawa 1951.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##
Lem Stanisław, O „Astronautach” – głos autora, „Nowa Kultura” 1952, nr 19(111), s. 9.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##
Lem Stanisław, O współczesnych zadaniach i metodzie pisarstwa fantastyczno-naukowego, „Nowa Kultura” 1952, nr 39(131), s. 3, 6–7.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##
Lem Stanisław, Obłok Magellana, Czytelnik, Warszawa 1955.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##
Lem Stanisław, Technika za wyzwolenie człowieka, „Nowa Kultura” 1952, nr 41(133), s. 1.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##
Łuczyński Edward, Cudzysłów, w: tegoż, Współczesna interpunkcja polska. Norma a uzus, Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego, Gdańsk 1999, s. 114–130.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##
Łukasiewicz Jacek, Mit socjalizmu, w: tegoż, Jeden dzień w socrealizmie i inne szkice, Agencja Artystyczna Para, Katowice 2006, s. 11–68.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##
Malenkow Gieorgij Maksymilianowicz, Referat sprawozdawczy KC WKP na XIX Zjeździe KPZR, „Nowe Drogi” 1952 [numer specjalny].
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##
Markiewicz Henryk, Pozytywizm, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 1999 [wyd. 3, zmienione i rozszerzone].
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##
Mietelski Jan, [rec. S. Lem, Astronauci. Powieść fantastyczno-naukowa], „Urania” 1952, nr 3, s. 90–91.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##
Morstinowa Zofia, W kosmicznej próżni, [rec. S. Lem, Astronauci], „Tygodnik Powszechny” 1952, nr 22(376), s. 7.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##
Mostowicz Arnold, Lukacs o schematyzmie, „Życie Literackie” 1952, nr 12(36), s. 3.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##
Nowicki Andrzej, O radzieckich powieściach fantastycznonaukowych, „Język Rosyjski. Czasopismo dla Nauczycieli” 1951, nr 4, s. 51–58.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##
Pelc Jerzy, Fikcja i fantastyka literacka, szkic projektu używania pojęć, [posiedzenie z 26 stycznia 1948 r.], „Towarzystwo Naukowe Warszawskie. Sprawozdania z Posiedzeń Wydziału I Językoznawstwa i Historii Literatury”, Warszawa 1949, s. 1–16.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##
Pietrzak Marcin, Socrealistyczna krytyka literacka w ujęciu diachronicznym, „Acta Universitatis Lodziensis. Folia Litteraria Polonica” 2008, nr 10, s. 237–251.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##
Revai József, O niebezpieczeństwie schematyzmu w literaturze, [brak nazwiska tłumacza], „Nowa Kultura” 1951, nr 22, s. 10.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##
Saparin Wiktor, Nowa planeta (Opowiadanie naukowo-fantastyczne), przeł. B. K. [właśc.?], „Razem” 1949, nr 31, s. 13; nr 32, s. 11; nr 34, s. 6.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##
Schopenhauer Arthur, Erystyka, czyli sztuka prowadzenia sporów, przeł. Bohdan. i Łucja Konorscy, Wydawnictwo Literackie, Kraków 1976.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##
Sławiński Janusz, Krytyka nowego typu, w: tegoż, Teksty i teksty, PEN, Warszawa 1990, s. 130–152.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##
Słownik języka polskiego, red. Witold Doroszewski, Polskie Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1960, t. 2: D–G, s. 1187, hasło: Głupstwo.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##
Smuszkiewicz Antoni, Zaczarowana gra. Zarys dziejów polskiej fantastyki naukowej [wyd. 2, poszerzone], Solaris, Stawiguda 2016.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##
Stoff Andrzej, Krytyka o pierwszych utworach Stanisława Lema („Astronauci”, „Obłok Magellana”, „Sezam”), „Acta Universitatis Nicolai Copernici. Filologia Polska” 1975, t. 11, s. 125–146.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##
Tighe Carl, Stanisław Lem: Socio-Political Sci-Fi, „Modern Humanities Research Association” 1999, nr 3, s. 758–774.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##
Tomasik Wojciech, Realizm socjalistyczny, czyli o utopii estetycznej, w: tegoż, Okolice soc-realizmu. Prawie tuzin szkiców, Wydawnictwo Uniwersytetu Kazimierza Wielkiego w Bydgoszczy, Bydgoszcz 2009, s. 12–29.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##
Verne Jules, Straszny wynalazca. Powieść fantastyczna, przeł. Karolina Bobrowska, Księgarnia Ziem Zachodnich, Poznań 1947.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##
Wilczek Jan, O sytuacji w krytyce, „Materiały do Studiów i Dyskusji z Zakresu Teorii i Historii Sztuki, Krytyki Artystycznej oraz Badań nad Sztuką” 1953, t. 4, nr 2.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##
Woźnicka Zofia, Kilka słów wyjaśnienia, „Nowa Kultura” 1952, nr 22(114), s. 9.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##
Woźnicka Zofia, Nieco abstrakcyjny spór o filozofię „Astronautów”, „Nowa Kultura” 1952, nr 14(106), s. 10.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##
Żuławski Jerzy, Na srebrnym globie, Edizioni „La Rondine”, Rzym 1947.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##
Żuławski Jerzy, Na srebrnym globie. Rękopis z Księżyca, Wydawnictwo Literackie, Kraków 1956.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##
Żuławski Jerzy, Stara Ziemia, Wiedza, Warszawa 1947.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##
Żuławski Jerzy, Zwycięzca, Wiedza, Warszawa 1946.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##