Postać globalnego nastolatka w najnowszej polskiej prozie dla dzieci i młodzieży (Beręsewicz, Orlińska, Ryrych)
Article Sidebar
Main Article Content
Abstrakt
Artykuł Postać globalnego nastolatka w najnowszej polskiej prozie dla dzieci i młodzieży (Beręsewicz, Orlińska, Ryrych) analizuje literackie reprezentacje młodych bohaterów w kontekście socjologicznego pojęcia globalnego nastolatka. Punktem odniesienia są pokolenia Z i alfa, których tożsamość kształtują procesy globalizacji, cyfryzacji oraz sprzeczności współczesnego świata. Analizie poddano trzy powieści: Szeptane Pawła Beręsewicza, Wstydu za grosz! Zuzanny Orlińskiej oraz Król Katarzyny Ryrych. Bohaterowie tych utworów – Filip, Julianna i Patryk – funkcjonują w rzeczywistości bliskiej globalnemu nastolatkowi, lecz ich doświadczenia koncentrują się na problemach etycznych, emocjonalnych i społecznych. Ukazane zostały m.in. konsekwencje tworzenia fake newsów, kryzys tożsamości i depresja, a także skutki bankructwa i przemocy domowej. Wnioskiem artykułu jest stwierdzenie, że polska proza dla dzieci i młodzieży
wykorzystuje kategorię globalnego nastolatka nie jako schemat, lecz jako punkt wyjścia do pogłębionej analizy wyzwań, przed którymi stają młodzi ludzie. Dzięki temu pełni fukncję wsparcia w procesie kształtowania tożsamości i podejmowania dyskusji o problemach istotnych społecznie.
Downloads
Article Details
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
Wydawca „Annales Universitatis Paedagogicae Cracoviensis. Studia Poetica” jest upoważniony do korzystania oraz do rozpowszechniana wszystkich opublikowanych w czasopiśmie materiałów na podstawie umowy licencji niewyłącznej nieograniczonej w czasie - zawartej uprzednio na czas nieoznaczony każdorazowo z autorem/ką konkretnego utworu na określonych w tamtejszej umowie polach eksploatacji.
POLITYKA OTWARTEGO DOSTĘPU
„Annales Universitatis Paedagogicae Cracoviensis. Studia Poetica” to czasopismo o otwartym dostępie, a cała jego zawartość jest dostępna bezpłatnie dla użytkowników i instytucji na zasadach Creative Commons Attribution CC-BY 4.0. (uznanie autorstwa). Użytkownicy/ki mogą czytać, pobierać, wykonywać kopie, rozpowszechniać, drukować, wyszukiwać lub linkować do pełnych tekstów artykułów w tym czasopiśmie bez uprzedniej zgody wydawcy lub autora/ki pod warunkiem podania źródła dostępu i autorstwa danej publikacji. Jest to zgodne z definicją otwartego dostępu BOAI (http://www.soros.org/openaccess).
Bibliografia
Bauman Zygmunt, Leoncini Thomas, Płynne pokolenie, przeł. Sz. Żuchowski, Czarna Owca, Warszawa 2018.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##
Beręsewicz Paweł, Szeptane, Wydawnictwo Literatura, Łódź 2023.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##
Borowski Dominik, Między dzieciństwem i dorosłością… Przemiany polskiej prozy dla młodzieży w XXI w., praca doktorska, Kraków 2020, https://ruj.uj.edu.pl/xmlui/handle/item/277212 [dostęp: 2025/08/28].
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##
Brzezińska Anna, Appelt Karolina, Ziółkowska Beata, Psychologia rozwoju człowieka, Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne, Sopot 2016.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##
Cieślikowski Jerzy, Literatura osobna, wybór Ryszard Waksmund, Nasza Księgarnia, Warszawa 1985.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##
Górska Joanna, Wstyd jako emocja wywoływana społecznie, „Societas/Communitas” 2012, nr 14 (2), s. 177–190.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##
Hanson Rick, Hanson Forrest, Rezyliencja. Jak ukształtować fundament spokoju, siły i szczęścia, przeł. Anna Sawicka-Chrapkowicz, Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne, Sopot 2023.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##
Hopfinger Maryla, Literatura w kulturze audiowizualnej, „Pamiętnik Literacki” 1992, t. 83, z. 1, s. 98–113.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##
Józefowicz Anna, Obrazy dzieciństwa w polskiej prozie dziecięcej XXI wieku. W poszukiwaniu kontekstów edukacyjnych, Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu w Białymstoku, Białystok 2020.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##
Józefowicz Anna, Wartości edukacyjne współczesnej prozy dziecięco-młodzieżowej w kontekście problemów dziecka osamotnionego, „Rocznik Naukowy Kujawsko-Pomorskiej Szkoły Wyższej w Bydgoszczy. Transdyscyplinarne Studia o Kulturze (i) Edukacji” 2016, nr 11, s. 272–289.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##
Kajstura Justyna, Rzecz jako „sposób na szarość, lekarstwo na beznadzieję” w prozie dla młodzieży Katarzyny Ryrych, „Annales Universitatis Paedagogicae Cracoviensis. Studia Poetica” 2018, nr 1, s. 168–180, https://doi.org/10.24917/23534583.6.14 [dostęp: 2025/11/06].
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##
Kasperski Edward, Między poetyką i antropologią postaci. Szkic zagadnień, w: Postać literacka. Teoria i historia, red. Edward Kasperski, Beata Pawłowska-Jądrzyk, Wydawnictwo UW, Warszawa 1998, s. 9–41.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##
Kleszczewska-Albińska Angelika, Albiński Rafał, Wstyd i poczucie winy w teorii i badaniach, „Psychologia Jakości Życia” 2009, t. 8, nr 1, s. 101–120.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##
Kozłowska Elżbieta, Bohater dziecięcy w lekturze szkolnej (na wybranych przykładach), „Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Rzeszowskiego. Seria Filologiczna. Dydaktyka 8” 2013, nr 79, s. 42–52.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##
Leszczyński Grzegorz, Bunt czytelników. Proza inicjacyjna netgeneracji, Stowarzyszenie Bibliotekarzy Polskich, Warszawa 2010.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##
Łazarska Danuta, Bohaterowie prozy dla dzieci i młodzieży oraz ich wpływ na młodych odbiorców, „Filoteknos” 2022, nr 12, s. 161–173.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##
Łazarska Danuta, Postać literacka jako przedmiot rozmyślań aksjologicznych, „Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska. Sectio N. Educatio Nova” 2020, t. 5, s. 117–130, https://doi.org/10.17951/en.2020.5.117-130 [dostęp: 2025/11/06].
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##
Łebkowska Anna, Postać literacka w perspektywie współczesnego dyskursu o narracji, „Ruch Literacki” 2002, nr 3, s. 241–254.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##
Makowiecka Karolina, Postać dziecka w literaturze fantasy – rekonesans, w: Kultura literacka dzieci i młodzieży u progu XXI stulecia, red. Joanna Papuzińska, Grzegorz Leszczyński, Wydawnictwo UW, Warszawa 2002, s. 110–125.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##
Markiewicz Henryk, Postać literacka, w: tegoż, Prace wybrane, t. 4: Wymiary dzieła literackiego, Towarzystwo Autorów i Wydawców Prac Naukowych „Universitas”, Kraków 1996, s. 158-178.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##
Melosik Zbyszko, Kultura popularna i tożsamość młodzieży. W niewoli władzy i wolności, Oficyna Wydawnicza „Impuls”, Kraków 2013.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##
Miłko Marcin, O czym (nie) rozmawiać na lekcjach języka polskiego w szkole podstawowej? „Trudne” tematy w edukacji polonistycznej, w: Szkoła jutra w poszukiwaniu nowych rozwiązań, red. Klaudia Jeznach, Agnieszka Kowalkiewicz-Kulesza, Instytut Kultury Regionalnej i Badań Literackich im. Franciszka Karpińskiego. Stowarzyszenie, Siedlce 2023, s. 115–130.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##
Morawska Iwona, Literackie kreacje postaci historycznych w cyklu książek dla młodych czytelników „Zdarzyło się w Polsce”, „Filoteknos” 2022, nr 12, s. 333–344.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##
Oleszkowicz Anna, Senejko Alicja, Psychologia dorastania. Zmiany rozwojowe w dobie globalizacji, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2020.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##
Orlińska Zuzanna, Wstydu za grosz!, Wydawnictwo Literatura, Łódź 2024.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##
Papuzińska Joanna, Inicjacje literackie. Problemy pierwszych kontaktów dziecka z książką, Wydawnictwo Szkolne i Pedagogiczne, Warszawa 1981.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##
Papuzińska Joanna, Literatura dla dzieci i młodzieży – pojęcie i problemy klasyfikacji, w: Literatura dla dzieci i młodzieży w procesie wychowania, red. Anna Przecławska, Wydawnictwo Szkolne i Pedagogiczne, Warszawa 1978, s. 28-40.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##
Papuzińska Joanna, Powieść społeczno-obyczajowa, w: Literatura dla dzieci i młodzieży w procesie wychowania, red. Anna Przecławska, Wydawnictwo Szkolne i Pedagogiczne, Warszawa 1978, s. 98–114.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##
Ryrych Katarzyna, Król, Wydawnictwo Literatura, Łódź 2022.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##
Rzońca Ewelina, Pokolenie Z. Aktywność na portalach społecznościowych a więzi społeczne, Wydawnictwo Naukowe UKSW, Warszawa 2023.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##
Schiraldi Glenn, Siła rezyliencji. Jak poradzić sobie ze stresem, traumą i przeciwnościami losu, przeł. Sylwia Pikiel, Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne, Sopot 2022.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##
Społeczeństwo informacyjne, Encyklopedia zarządzania, https://mfiles.pl/pl/index.php/Spo%C5%82ecze%C5%84stwo_informacyjne [dostęp: 2023.06.03].
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##
Warzocha Anna, Wychowanie do lektury 2.0, Wydawnictwo im. Stanisława Podobińskiego Akademii im. Jana Długosza, Częstochowa 2022.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##
Wądolny-Tatar Katarzyna, Narracje (re)konstrukcyjne, narracje interwencyjne, literackie reprezentacje dzieciństwa, Stowarzyszenie Bibliotekarzy Polskich, Warszawa 2021.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##
Wądolny-Tatar Katarzyna, Terapia międzypokoleniowej narracji w „Stanie splątania” Roksany Jędrzejewskiej-Wróbel. Studium relacji, „Polonistyka. Innowacje” 2022, nr 12, s. 333–344, https://doi.org/10.14746/pi.2023.18.7 [dostęp: 2025/11/06].
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##
Włodarczyk Katarzyna, Sikorska Joanna, Aspiracje zawodowe młodych osób na polskim rynku pracy, „Studia Ekonomiczne” 2017, nr 310, s. 201–214.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##
Wróblewska Violetta, Postmodernizm we współczesnej literaturze dla dzieci i młodzieży, w: Książka dziecięca 1990–2005. Konteksty kultury popularnej i literatury wysokiej, red. Grzegorz Leszczyński, Dorota Świerczyńska-Jelonek, Maciej Zając, Wydawnictwo UW, Warszawa 2006, s. 101–118.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##